21 – Mavzu. XХI. Katalizatorlar. Geterogen kataliz

MAVZUGA OID IBORALARNING IZOHLI LUG’ATI
Katalizator zahari – katalizatorlarning faolligini kamaytiradigan yoki butunlay yo’qotadigan moddalar bo’lib, bunday moddalar kontakt zahar, ba‘zan esa antikatalizator deb ham ataladi. Ularga Br birikmalari, HCN, As, PH₃, AsH₃, As₂O₃, P₂O₅, CO, H₂S, HgCl₂, HgBr₂ lar misol bo’la oladi.
Qaytar zaharlanish – zaharlanib faolligini yo’qotgan katalizatorni turli usullar bilan yana faol holga keltirishdir.
Qaytmas zaharlanish – bunda zahar katalizatorning faolligini butunlay yo’qotadi. Zaharlangan katalizatorning faolligini qaytadan tiklab bo’lmaydi. Masalan H₂S va PH₃ – gazlari katalizatorlarni qaytmas zaharlaydi.
Kummulativ yoki yig’ilib boradigan zaharlanish – reagent tarkibidagi ozgina zaharning katalizator faolligini keskin pasaytirish holatidir. Masalan, Н₂О₂ ni Pt katalizatori ishtirokida parchalashda katalizatorni yod zaharlaydi (vaqt o’tishi bilan reaksiya tezligi kamaya boradi).
Qulay zaharlanish – katalizatorning faolligini kamaytiruvchi qo’shimchalar faollikni kamaytirish bilan birga, unig xususiyatini va funktsiyalarini ham o’zgartirishi mumkin, natijada ko’p bosqich bilan boradigan jarayon birorta oraliq bosqichda to’xtab qoladi, bunday zaharlanish qulay zaharlanish deyiladi.
Promotorlar – katalizatorlarning faolligini