2023 Toshkent moliya inisituti Islom qimatli qog’ozlar bozori. Tuzuvchi: Tursunboyev Anvarjon

Sukuk, foyda olishga yo'naltirilmagan

• Card al Hassan (foizsiz): muhtoj odamlarga ma'lum muddatga beriladigan xayriya va foizsiz kredit. Muddati tugagandan so'ng, kreditning nominal miqdori to'lanishi kerak.
• Vakuf (xayriya): mulkni xayriya yoki diniy maqsadlarda foydalanish uchun ishonchli mulkka o'tkazish. Odatda bino, er uchastkasi yoki boshqa mol-mulkning diniy yoki xayriya maqsadlariga ushbu aktivlarni qaytarib olish niyatisiz xayriya qilishni o'z ichiga oladi.

Oldindan belgilangan rentabellik darajasi bilan foydali vositalar:

• Murabaha: sotuvchi va xaridor tovarlarni sotib olish xarajatlari va ustama miqdorini kelishib oladilar. Ushbu vosita shariat me'yorlariga muvofiq tovarlarni qismlarga bo'lib sotishning maqbul shakli hisoblanadi.
•  Ijara: so'zma-so'z "ijara"degan ma'noni anglatadi. Bu ijara va sotib olish to'lovlari evaziga mol-mulkni mijozga ijaraga berish shartnomasi bo'lib, uning natijalariga ko'ra mulkka egalik huquqi ijarachiga o'tkaziladi.
• Manfaat (uzufrukt yoki foydalanish huquqi): boshqa birovning mol-mulkidan foydalanish va undan foyda yoki foyda olish uchun shaxsga yoki tomonga berilgan qonuniy vaqtinchalik huquq.
• Istisna: uzoq muddatli shartnoma, unga ko'ra tomon mol-mulk ob'ektini ishlab chiqarish yoki qurish majburiyatini oladi va ishlab chiqarish yoki qurilish tugagandan so'ng uni xaridorga topshiradi.
• Salom: kechiktirilgan etkazib berish shartlari bo'yicha tovarlarni to'lash shartnomasi.

Kutilayotgan rentabellik darajasi bilan foydali vositalar

• Musharaha: qo'shma faoliyat yoki sheriklikda ulush shartnomasi shakli.
• Mudaraba: foydani jalb qilish shartnomasi, unga ko'ra bir tomon naqd pul beradi, ikkinchisi esa boshqaruv tajribasini taqdim etadi.
• Muzaraa: ikki tomon o'rtasidagi shartnoma, unga ko'ra tomonlardan biri boshqa tomonga olingan hosilning ulushi evaziga o'z er uchastkasining bir qismidan foydalanishga ruxsat beradi.
• Musakat: tomonlardan biri boshqa tomonga qutulish mumkin bo'lgan mevalar bilan meva beradigan ba'zi o'simliklar/daraxtlarni taqdim etadigan shartnoma, bu esa o'z navbatida hosilning ma'lum bir qismi evaziga ularni sug'orishni o'z zimmasiga oladi.