2022 O‘zbekiston madaniyati va san’ati tarixi

Shixna
Buxoro xonligida mirshablarning ikkinchi bir nomi.
Ajzchi	Amir Temur va Temuriylar davrida harbiy safarga otlangan qo‘shinni mashaqqatli joylardan olib o‘tish maqsadida mahalliy aholi ichidan tanlab olingan yo‘l ko‘rsatuvchi
Fulus	mayda mis chaqa
Lavh	(arab. – taxta) – 1) o‘rta asr maktablarida talabalar savod chiqarish uchun ishlatgan yozuv taxtasi; 2) o‘qish vaqtida ustiga kitob, nota ochib qo‘yiladigan maxsus kursicha (taglik). Samarqanddagi Bibixonim masjidining hovlisida, Toshkentdagi temuriylar tarixi davlat muzeyida marmardan ishlangan katta lavh bor.
Lavvoh	qo‘lyozma kitob sahifalariga jilo beruvchi usta, rassom.
Peshtoq	madrasa, masjid, maqbara, karvonsaroy va boshqa jamoat binolarining old tomoni – kirish qismi. Peshtoq binoning hashamatli baland, bezakdor me’moriy bo‘lagi bo‘lib, odatda bino devori sathidan biroz bo‘rttirib chiqariladi. Asosiy o‘rnini markaziy ravoq, uning ikki yonidagi dahanasi va tepasidagi ikki uchburchak qanos va kitoba tashkil etadi.
Haftiyak	fors. – yettidan bir) – Qur’oni karimning yettidan bir qismi bitilgan kitob. Yosh qorilarga qulay bo‘lsin uchun Qur’on suralaridan bir nechtasi (13-14 ta) tanlanib, qiroat kitobi shakliga keltirilgan.
Degrez	(toj. “deg” – qozon, “rez” – quymoq fe’lining hozirgi zamon o‘zagi) – cho‘yandan qozon quyuvchi usta-xunarmand
Jarib	o‘rta asrlarda amalda bo‘lgan yuza, hajm, og‘irlik va yer o‘lchov birligi. Sharq mamlakatlarida, jumladan O‘rta Osiyoda VII asrdan boshlab qo‘lanilgan. Yuza o‘lchov birligi sifatida bir jarib bir tanobga teng: 1J.=1 tanob = 3600 kv.gaz. Og‘irlik o‘lchov birligi sifatida turli joyda jaribning miqdori turlicha VII-IX asrlarda 1 jarib – 22,825 kg, X-asrda esa 32,5 - 108,3 kg oralig‘ida bo‘lgan
Tashtxona	O‘rta asrlarda podsholar saroyida idish-tovoq va boshqa mehmondorchilik anjomlari saqlanadigan xona.
Baqtriya yozuvi	miloddan avvalgi IV asr oxirigacha qadimgi Baqtriya hududlarida oromiy yozuvi ishlatib kelingan.

<sub>173




174</sub>