2021-yil 25-noyabr 2021-yil

Таҳлиллар.
Кейинги йилларда иқлим ўзгариши оқибатида қишлоқ хўжа-
лиги маҳсулотлари етиштириш самарадорлигига жиддий таъсир кўрсатмоқда. 
Ўзгидромед маълумотларига кўра (2020), сўнгги икки ўн йиллик давомида Ўз-
бекистон кескин гидрологик қурғоқчилик ҳодисасини тўрт маротаба бошдан 
кечирди (2000-2001, 2006, 2008 ва 2010-2011 йилларда). 2000-2001 йилларда 
юз берган, ҳар 100 йилда кузатиладиган энг ёмон қургоқчиликлардан бири оқи-
батида энг кўп зарар кўрган ҳудудларда ҳосилнинг 45-75 фоизи бой берилди 
(ФАО, 2017). Бу қурғоқчиликлар аҳолининг турмуш даражасига ва озиқ-овқат 
хавфсизлигига катта салбий таъсир кўрсатди. 2000-2001 йилларда юз бер-
ган қурғоқчилик даврида мамлакатда дон етиштириш ўртача 10 фоизга, пахта 
етиштириш 17 фоизга, гуруч етиштириш эса 60 фоизга камайгани, натижада 
130 млн. АҚШ доллари миқдорида зарар кўрилгани маълум бўлди (Жаҳон бан-
ки, 2006) [6]. 

---

206
Маълумки, лалмикор ерлар шароитида ёғингарчилик миқдори ҳосил тақди-
рини белгилайди. Бу ҳудудларда ёғингарчилик миқдори бир меъёрда тақсимлан-
маган. Чўл минтақаларида, одатда, йилига 100 миллиметрдан 200 миллиметрга-
ча ёғин тушади. Тоғ олди ва тоғ минтақаларида эса йиллик ёғин 900 миллиметр-
га етади [7]. Иқлимнинг кескин ўзгариши қишлоқ хўжалигига, айниқса, лалми 
ерларда қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари етиштиришга салбий таъсир кўрсат-
моқда. Шу боисдан, лалми ерларда қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари етиштириш 
самарадорлигини ошириш кўп жиҳатдан, тупроқ намлигини сақлаш ва унумдор-
лигини ошириш, харажатлар миқдорини камайтиришга алоҳида эътибор бериш 
лозим. Бунинг учун аввло, фермер хўжалигига фаолиятига замонавий, ресурсте-
жамкор технологиялар ва инновацион усуллардан кенг фойдаланишни тақозо 
этмоқда. Жумладан, бугунги кунда лалми ерлар учун мос бўлган минимал ишлов 
бериш, “Нуль” (No till) ва томчилатиб суғориш технологияларини қўллаш ке-
раклигини тақоза этмоқда. 
Ресурстежамкор қишлоқ хўжалиги дунё бўйлаб деҳқончилик стратегияси 
сифатида ресурслардан иқтисодий ва экологик жиҳатдан барқарор фойдала-
нишни таъминлайди. Ҳозирда ресурстежамкор қишлоқ хўжалиги дунё бўйича 
105 млн. гектар майдонда тадбиқ қилинган ва аксарияти лалми деҳқончилик қи-
линадиган майдонларда амалга оширилган [4]. 
Анъанавий технология асосида лалми ерларда қишлоқ хўжалиги маҳсулот-
лари етиштиришда сарф харажатлар миқдори юқорилигини кўрсатмоқда. Ми-
нимал ишлов ва нолинчи (No Till) технологияларидан фойдаланишда эса хара-
жатлар миқдори камайиши билан биргаликда ва тупроқда намлик миқдорини 
сақлаш эвазига яхши самарадорликка эришиш имкониятини яратади.