2021-yil 2020 2021 – O’quv yilida o’rta ta’lim maktablarining

3. O‘simlik hujayrasi qanday asosiy qismlardan iborat. Izohlab bering?

Hujayra va uning tarkibiy qismlari. Hujayra hujayra qobig‘i, sitoplazma va yadrodan tashkil topgan (9-rasm). Hujayra qobig‘i kletchatkadan iborat bo‘lib, tiniq va

mustahkam bo‘ladi. U hujayrani tashqi ta’sirdan himoya qi­ ladi va shaklini saqlab, tashqi muhit bilan bog‘lab turadi. Sitoplazma - hujayranmg asosiy tarkibiy qismi hisobla- nadi. U rangsiz, tiniq, suyuq yoki shilimshiq holda bo‘lib, doimo harakatlanib turadi. Yadro - hujayraning eng muhim tarkibiy qismi. U hu- jayralar bo‘linishida katta rol o‘ynaydi. Ko‘k-yashil suvo‘tlar, bakteriyalaming yadrosi shakllan- magan, nning moddalari sitoplazmada tarqoq holda joylash- gan bo‘ladi. Yadro irsiy belgilaming yangi avlodga o‘tishida muhim ahamiyatga ega. Plastidalar - hujayraning asosiy tirik qismlaridan biri. Zamburug‘lar, bakteriyalar, ko‘k-yashil suvo6tlarda plastidalar bo‘lmaydi. Plastidalar uch xil bo‘ladi: leyko- plastlar (rangsiz), xromoplastlar (zarg‘aldoq, qizg‘ish), xloroplastlar (yashil). Xloroplastlar yashil xlorofill pig-

mentiga ega plastidalar bo‘lib, ularda fotosintez jarayo- ni boradi. Xromoplastlarda qizil, sariq rangli pigmentlar boiadi. Xromoplastlar gul va mevalarga rang beradi.

Leykoplastlar rangsiz plastidalardir. Ularda zaxira mod- dalar saqlanadi.

Yakuol - sitoplazma ichidagi hujayra shirasi bilan to‘lgan bo‘shliq. U turli shaklda bo‘ladi. Hujayra shirasi tarkibida 70-95% suv va unda erigan ko‘pgina mineral va oqsil, moy, shakar kabi organik moddalar bocladi. Bu shira tarkibiga ko‘ra mevalaming ta’mi shirin, nordon va ach- chiq bo‘ladi.

25-BILET