528
“DEVELOPMENT ISSUES OF INNOVATIVE ECONOMY IN THE
AGRICULTURAL SECTOR”
International scientific-practical conference on March 25-26, 2021.
Web:
http://conference.sbtsue.uz/uz
Mamlakatimiz iqtisodiyotida qishloq xo’jaligi muhim tarmoqlardan biri bo’lib, u aholini oziq
-
ovqat maxsulotlari bilan ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Qishloq xo’jaligida yetishtirilgan
maxsulotlar nafaqat aholini oziq-
ovqat bilan ta’minlayd
i balki sanoat korxonalarini xom ashyo
maxsulotlari bilan ham ta’minlaydi. O‘zbekiston Respublikasi qishloq xo‘jaligini rivojlantirishning 2020
—
2030-
yillarga mo‘ljallangan strategiyasi, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019
-yil 23-
oktabrdagi PF-5853-son
farmoni
qishloq xo’jaligi maxsulotlarini ishlab chiqarishni differsifikatsiya qilish,
yer va suv munosobatlarini takomillashtirish, qulay agrobiznes muhitini, yuqori qo’shilgan qiymat zanjiri
yaratish, koope
ratsiya munosobatlarini rivojlantirishni qo’llab quvvatlash, axborot kommunikatsiya
texnologiyalarini joriy etish va ilm fan yutuqlaridan foydalanish haqidadir (2)
O’zbekistonning umumiy yer maydonining 57,7% qishloq xo’jaligi, o’rmon va baliq xo’jaligiga
ajratilgan. Hozirgi kunda qishloq xo’jaligi mamlakat YIM ni 44,9% ni tashkil etadi (qishloq xo’jaligining
yalpi qo’shilgan qiymatdagi hissasi 2018 yilda 31,5% dan 2020 yilda 28,2 % gacha qisqargan).
Agar YIM 2020 yilda 580203,2 mlrd so’mni tashkil etib, 2
019 yilga nisbatan 1,6% ga oshgan
bo’lsa, qishloq va o’rmon xo’jaligining maxsulotlari 260306,8 mlrd so’mni tashkil etib, o’tgan yilga
nisbatan 103 % ni tashkil etgan.
O’zbekiston Respublikasida 2020 yilning dastlabki ma’lumotlariga ko’ra don maxsulotlari
7566,6
ming tonna (o’tgan yilga nisbatan 101,7%), sabzavotlar 10459,5 ming tonna (o’tgan yilga nisbatan
102,4%), kartoshka 343,5 ming tonna (o’tgan yilga nisbatan 101,7%), poliz ekinlari2134,4 ming tonna
(o’tgan yilga nisbatan 103,2%), meva va rezavorlar 2864,0 ming tonna (o’tgan yilga nisbatan 104,0%),
uzum 1639,2 ming tonna (o’tgan yilga nisbatan102,2%), go’sht tirik vaznda 2526,2 ming tonna (o’tgan
yilga nisbatan102,1%), sut 11009,9 ming tonna (o’tgan yilga nisbatan 102,8%), tuxum 7825 mln dona
(o’tgan yilga nisbatan 100,7), tirik baliq 144,1 ming tonna (o’tgan yilga nisbatan 118,4%) ishlab
chiqarilgan.
Umuman olganda, O’zbekiston Respublikasida ishlab chiqarilayotgan maxsulotlarni dehqonchilik,
chorvachilik, o’rmon xo’jaligi va baliqchilik maxsulotlariga bo’lish mumkin. Umumiy ishlab chiqarilgan
qishloq xo’jaligi maxsulotlari tarkibida dehqonchilik 49,5% ni tashkil etib, chorva maxsulotlari 50,5% ni
tashkil etmoqda. Samarqand viloyatida esa bu ko’rsatkich mos ravishda 53,7% va 46,3% ni tashkil etgan.
S
huni ham alohida takidlab o’tish joizki yetishtirilgan jami qishloq xo’jaligi maxsulotlarini 27,8% fermer
xo’jaliklarida va 68% dehqon (shaxsiy yordamchi) xo’jaliklarida yetishtirilgan bo’lsa, atigi 4,2 % qishloq
xo’jaligini amalga oshiruvchi tashkilotlar
tomonidan yetishtirilgan.
Shaxsiy yordamchi xo’jaliklarning qishloq xo’jalik maxsulotlarini go’sht, sut, kartoshka va
sabzavotlarni yetishtirishda roli benihoya katta bo’lib, ularning ulushi mos ravishda 90,1
%, 94,3%, 82,1%
va 66,3% ni tashkil etmoqda.
Mamlakatda qishloq xo’jalik maxsulotlarini eksportiga e’tibor yildan
-yilga kuchaytirib
kelinmoqda. Agar ularning hissasi 2019-
yilda jami eksport hajmiga nisbatan 8,2% ni tashkil etgan bo’lsa
2020 yilda 8,8% ni tashkil etgan. (3)
Yuqorida qayd etilgan stat
istik ma’lumotlardan shunday xulosa chiqarish mumkinki, qishloq
xo’jaligida ishlab chiqarilgan maxsulotning hajmi oldingi davrlarga nisbatan o’sib kelayotgan bo’lsada,
aholining oziq-
ovqat tovarlariga bo’lgan talabi to’liq qondirilmayapti, sanoat korxonala
ri yetarli darajada
xom ashyo bilan ta’minlanmayapti, ishlab chiqarilgan maxsulotlarni chuqur qayta ishlash yaxshi yo’lga
qo’yilmayapti va qishloq xo’jaligi maxsulotlarini chet elga eksport qilish potensialidan to’liq
foydalanilmayapti. Natijada mamlakatda
kambag’allik vujudga kelib, aholining yetarli darajada ish bilan
ta’minlanganlik darajasi ham pasaymoqda.
Bozor munosobatlarini shakllantirish sharoitida qishloq xo’jaligini jadal sur’atlarda rivojlantirish
