2020 Domuladjanov Ibragimjon

BALLONLAR, MAXSUS SIG‘IMLARDAN FOYDALANISHDA XAVFSIZLIK 
CHORA TADBIRLARI 
Bosim ostida ishlovchi idishlarning bosimi yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan chegaradan ortib 
ketmasligini  ta’minlash  uchun  xar  xil  saqlovchi  qurilmalardan  foydalaniladi.  Bularga  texnologik 
quvirlarga  o‘rnatilgan  va  bosim  ma’lum  darajadan  ortib  ketganda  o‘z-o‘zidan  berkilib  qolishni 
ta’minlaydigan  klapanlar,  saqlovchi  qurilmalar,  bosimni  mutadillashtirish  vositalari  va  teskari 
klapanlar kiradi. 
Maxsus saqlovchi qurilmalar qatoriga sitilib yoki ko‘chib ketishi natijasida favqulodda xolatni 
bartaraf qilsada, lekin o‘zi xam ishdan chiqqanligi sababli ishlatishga yaroqsiz xolga keladi. 
Xar  xil  bosim  ostida  ishlaydigan  idishlarning  xavfsizligini  ta’minlashda  ishlatiladigan 
saqlovchi qurilmalar u erdagi sharoitni xisobga olgan xolda va deyarli xar qanday noqulay xolatlarda 
xam  xavfsizlikni  ta’minlaydigan  tartibda  tanlab  olinadi.  Saqlovchi  qurilmaga  qo‘yiladigan  asosiy 
talablardan biri bu qurilmaning berkitilgan xolatida zich berkitilganligini va ochilgan vaqtda qisilgan 
moddaning  chiqarib  yuborishiga  bo‘ladigan  qarshilikning  iloji  boricha  kam  bo‘lishi  talab  etiladi. 
SHuning uchun xam bosim ostida ishlaydigan qozonlarga o‘rnatilgan ta’minot jo‘mraklari ochilganda 
undan chiqadigan gaz yoki suyuqlik tekis oqim sifatida va chiqish joyida bosim kuchini yo‘qotgan 
xolda chiqishini ta’minlaydi. Agar bunday talab bajarilmaganda ta’minot jo‘mrakning yoki boshqa 

---

 
85 
saqlovchi  qurilmaning  ishchi  yuzalarida  ma’lum  miqdorda  emirilish  yuz  berishi  uning  zichligini 
ta’minlashda ma’lum qiyinchiliklar tug‘dirishi mumkin. Bundan tashqari bunday emirilishlar ta’miot 
kranlaridagi  oqimni  muvofiqlashtirish  jarayonini  qiyinlashtiradi  va  bu  oqimni  boshqarish 
imkoniyatini yo‘qotadi. 
Gosgortexnadzor ishlab chiqqan qoidalarga asosan xar bir bosim ostida ishlaydigan idish yoki 
suv  isitish,  bug‘  xosil  qilish  qozonlari  albatta  saqlovchi  qurilmalar,  manometrlar  (bitta  ishchi 
manometr va bitta nazorat manometri), suv xajmini ko‘rsatuvchi asbob, ta’minot jo‘mragi va teskari 
klapan (bular qozonni suv bilan ta’minlash joyiga o‘rnatiladi), shuningdek suvni to‘kish jo‘mraklari 
o‘rnatilgan bo‘ladi. 
Bug‘ xosil qiluvchi qozonlar va xavo yig‘uvchi idishlar (resiverlar) da o‘rnatilgan saqlovchi 
qurilmalar  ularda  yig‘ilgan  bug‘  va  xavoning  bosimi  belgilangan  miqdodan  oshib  ketgan  taqdirda 
odam  ishtirokisiz  ochilib,  ortiqcha  bosimni  chiqaarib  yuborish  bilan  umumiy  bosim  ma’lum 
chegarada bo‘lishini ta’minlab turadi. 
Saqlovchi qurilma ochishi zarur bo‘lgan teshikning ko‘ndalang kesimi bug‘ qozonida xosil 
bo‘lgan ortiqcha bosimni chiqarib yuborish imkoniyatini berishi kerak. 
Saqlovchi qurilmalar tuzilishi bo‘yicha richagli va prujinali, yopiq yoki ochiq, bittali yoki juft, 
ochilishi baland va past turlarga bo‘linadi.