38
bunda E
n
- minimal yoritish, lk; R
l
- lampaning nur oqimi, lm; S - yoritilayotgan xonaning
yuzasi, m
2
; Z - minimal yoritilish koeffitsienti, odatda o‘rtacha yoritilish minimal yoritilishga nisbati
olinadi va 1,1 - 1,5 chegaralar atrofida bo‘ladi; k - extiyot koeffitsienti, jadvaldan olinadi; N -
xonadagi lampalar soni;
- nur oqimidan foydalanish koeffitsienti.
Lampalarning yorug‘lik kuchidan foydalanish foydali ish koeffitsienti, bino shifti va
devorlarining nur qaytarish koeffitsienti xonaning kattaligi va lampalarning osish balandligiga
bog‘liq bo‘lib, ma’lumotnoma jadvalidan olinadi. Bu ko‘rsatkichlar quyidagi formula orqali
aniqlanadigan xonaning ko‘rsatkichi S - orqali belgilanadi.
C=A
.
B/H(A+B),
bunda: A va V - xonaning kattaliti; N - lampalarning xisoblanayotgan yuzaga nisbatan oraligi.
YUqorida keltirilgan formulalar orqali lampaning nur oqimi aniqlangandan keyin 3 -
jadvaldan shu xisoblangan qiymatga yaqin keladigan standart lampa tanlanadi va bu lampalar
sistemasiga sarflanadigan elektr quvvati aniqlanadi. Ishlab-chiqarish sharoitlari amaliyotida olingan
miqdor xisoblangan miqdordan -- 10 va + 20% farq qilishiga yo‘l qo‘yiladi, aks xolda boshqa
lampalarning joylashtirish sxemasi tanlanadi.
Nuqtali usuldan yo‘naltirilgan ish joylarini yoritishni xisoblashda foydalaniladi. Bu usul
asosida quyidagi bog‘lanish yotadi:
2
cos
r
I
E
bunda: I
- yorug‘lik manbaidan ish olib boriladigan yuzaga yo‘naltirilgan yorug‘lik kuchi,
kd; r - lampadan yoritilayotgan yuzagacha bo‘lgan masofa, m;
- ishchi yuza bilan manbadan
tushayotgan nur oqimining yunalishi orasidagi burchak; graduslarda o‘lchanadi.
Bu formuladan amalda foydalanish imkoniyatini tug‘dirish uchun, unga zapas koeffitsient k
ni kiritamiz va r ni N/cos
bilan almashtiramiz, unda
E = I a
.
cos
3
/(k
.
H)
ni xosil qilamiz.
Bunda N - ishchi yuza ustiga osilgan lampaning balandligi. YOrug‘lik kuchining
taqsimlanishi xaqidagi ma’lumotlar ma’lumotnomalarda berilgan bo‘ladi.
Agar o‘lchanayotgan yuzaga bir necha lampaning yorug‘ligi tushayotgan bo‘lsa, unda xar bir
lampa uchun aloxida xisob olib boriladi va ularning arifmetik yig‘indisi yoritishni belgilaydi.
Solishtirma quvvat usuli (Vatt-usuli) eng sodda usul xisoblansada, etarlicha aniqlikdagi
ma’lumot bera olmaydi, shuning uchun bu usuldan taxminiy xisoblash vaqtida foydalanish mumkin.
Bu usul xar bir lampa bilan sanoat xonalarida normalangan yoritish yaratilishini aniqlash
imkoniyatini beradi.
P
l
= P
1
.
S/N,
bunda R
l
- bitta lampaning quvvati, Vt; R
1
- solishtirma quvvat, Vt/m; S - xonaning yuzasi; N
- yoritish qurilmasidagi lampalar soni.
Solishtirma quvvat miqdori yoritilish darajasi, xonaning yuzasi, lampaning osilgan balandligi
va tipiga asoslangan xolda jadvallarda beriladi.
Sanoat korxonalari ishlab-chiqarish xonalarini yoritilganligini baxolash uchun tabiiy yoritilish
koeffitsienti kattaligiga qarab belgilash qabul qilingan. Tabiiy yoritilish koeffitsienti tashqariga
qaraganda xona ichkarisining yoritilganligi necha marta kamligini ko‘rsatadigan nisbiy kattalikdir. U
foizlarda ifodalanadi va quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:
%
100
т
и
Е
E
e
bunda e - tabiiy yoritilish koeffitsientining foizlarda ifodalangan kattaligi; E
i
va E
t
- binoning
ichkarisida va tashqarisida bir vaqtda o‘lchangan yoritilish darajalari. Tabiiy yoritilish koeffitsienti
kunning vaqti va boshqa sabablardan tabiiy yoritish o‘zgarishiga bog‘liq bo‘lmaydi.
SN i P 11-4-79 gigienik normalar ishning aniqligi va yoritish turiga qarab talab qilinadigan
tashqi yoritilish koeffitsientining kattaligini belgilaydi .
Do'stlaringiz bilan baham: