2019 O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti

-(u)v affiksi bilan yasaluvchi harakat nomidagi fe’l undosh bilan tugaganda, u unlisi orttiriladi: bor-boruv. So‘z oxiri i bilan tugagan bo‘lsa, i tovushi u tovushiga, a bilan tugagan bulsa, a tovushi o tovushiga o‘tadi: o‘qi-o‘quv, ishla-ishlov.
-(u)v affiksi bilan yasaluvchi shakl ko‘proq ot ma’nosida qo‘llanadi. Shu bois, -(u)v affiksi yordamida yasalgan harakat nomining ayrimlari butunlay otga ko‘chgan bo‘ladi: saylov, chanqov, qistov, o‘quv kabi.
-moq affiksi bilan yasaluvchi harakat nomi -(u)v affiksi yordamida yasaluvchi shaklga nisbatan ham kam qo‘llanadi. Harakat nomi shakllari har doim ham biri o‘rnida ikkinchisini qo‘llab bo‘lmaydi. Masalan,Talabalarning bilim olishini yaxshi tashkillashtirish uchun mustaqil talimga alohida e’tibor berish zarur, gapida qo‘llangan –ish qo‘shimchasi bilan shakllangan barcha harakat nomini –moq yoki –v/uv qo‘shimchali shakl bilan almashtirib bo‘lmaydi.

Harakat nomining yuqoridagi uchala shakli ham bo‘lishsizlik ko‘rsatkichi -ma affiksini qabul qilmaydi. Ularning bo‘lishsiz shakli -maslik affiksi yordamida yasaladi: ketmaslik, aytmaslik kabi. –maslik asosida hosil bo‘lgan bo‘lishsizlik harakat nomining boshqa shakllariga nisbatan –sh (-ish) affiksiga mazmunan yaqinligi mavjud: o‘qish-o‘qimaslik. borish-bormaslik.

Sifatdosh sifat kabi narsaning belgisini bildirib, gapda aniqlovchi vazifasiga xoslangan fe’l shaklidir: kelgan odam, ishlayotgan yigit kabi.

Sifatdosh, barcha fe’llar kabi o‘timli va o‘timsizlik, nisbat, bo‘lishli-bo‘lishsizlik hamda zamon kategoriyalariga xos ma’nolarda kela oladi. Ular zamon ma’nosiga ko‘ra uch guruhga bo‘linadi: 1) o‘tgan zamon sifatdoshi, 2) hozirgi zamon sifatdoshi, 3) kelasi zamon sifatdoshi.