2016 Kon ishlari asoslari p65

Dastlabki saralash usuli materialni bir necha sinflarga ajratib, keyinchalik ularga alohida qayta ishlov berishni ta'minlash maqsadida qo'llaniladi.
Yordamchi saralash usulidan dastlabki saralash natijasida olingan mahsulotdan qayta ishlashga yaroqli tayyor material sinfini ajratib olish, qolgan qismini esa, maydalash zarur bo'lgan sinfga ajratishda foydalaniladi.
Mustaqil saarlash usuli tayyor mahsulot ko'rinishiga ega bo'lgan materiallarni kattalik o'lchamlari bo'yicha sinflarga ajratishda qo'llaniladi (bu usulda ruda, ko'mir, qurilish materiallari saralanadi).
Tanlab saralash usuli tarkibida turli qattiqlik, pishiqlik va boshqa sifatlarga ega bo'lgan bo'laklardan tashkil topgan, shuningdek, bo'laklar tarkibida qimmatbaho komponentlar mavjud bo'lgan foydali qazilmalarni boyitishda qo'llaniladi.
Suvsizlantiruvchi saralash usuli donador (zarralardan tashkil topgan) materiallardan suvni (loyqani) chiqarib tashlash maqsadida qo'llanadi.
Saralash jaryonlarida mayda materiallarni yiriklaridan to'la ajratib olish imkoniyati bo'lmaganligi sababli mayda zarralarning bir qismi panjara usti mahsulotlariga o'tib ketadi. Miqdori jihatdan saralash natijalarini baholash maqsadida saralashning samaradorligi deb ataluvchi ko'rsatkichdan foydalaniladi.
Saralash samaradorligi (E) amalda olingan panjara osti mahsulotni (C) saralanadigan material massasi (Q) ga nisbati orqali aniqlanadi:
IT ^1Q4 •^c E = .
Q • a
a — saralanuvchi material tarkibidagi panjara osti mahsu- lotiga tegishli zarralar miqdori, %.
Ishlab chiqarish sharoitlarida panjara osti mahsuloti massasini bevosita aniqlash murakkab bo'lganligi uchun boyitish fabrikalarida saralash samaradorligi quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:
10⁴•(a - b) n = ;
a (100 - b)
П — saralash foydali ish koyeffitsiyenti (FIK), %.