20 kunda ota-onalarga ilhomlantiruvchi tavsiyalar

16- KUN

BOLAGA O'RGATISHINGIZ MUMKIN

BO'LGAN IKKINCHI NARSA

---

Bu  nimaga  bunchalik  muhim  dersiz?  O’z  tuyg’ularini,  masalan  qo’rquv,  jahl,  g’ashi

kelish,  rashk  kabi  hislarini  anglab,  bu  hislar  qayerdan  kelayotganini  bilgan  bola

boshqalarning  his-tuyg’ularini  ham  ochiq  kitobday  o’qiy  oladi.  Bu  ko’nikma  unga

atrofdagi insonlar bilan ham chuqur munosabatlar qura olishi uchun xizmat qiladi.

Uncha  uzoq  bo’lmagan  o’tmishda  bo’lgan  voqea,  men  ishdan  yomon  kayfiyatda

qaytdim. Har doimgiday, eshikdan kirishim bilanoq ko’pgina narsalar ketma-ket sodir

bo’lishni  boshlaydi.  Uyga  kirar-kirmas,  xayolimda  qilishim  kerak  ishlar  ro’yxatini  tuza

boshlayman:  go’shtni  muzxonadan  olib  qo’yishim  kerak,  hamma  yoqtirib  yeydigan

biron narsa pishirishim kerak va hokazo. 

O’g’lim uy vazifasi bilan oshxonaga keldi. Kichkina farzandim opasi uni xafa qilayotgani

haqida shikoyat qilib keldi. Katta qizimga bir piyola choy berishini so’rab o’zim divanga

o’tirdim.  Ishda  bo’lgan  voqeani  deb  jahlim  chiqib  turgan  edi.  Hammani  “Buncha

shovqin  qilasizlar,  bir  piyola  choyimni  tinchlikda  ichvolay,  iltimos”,  deb  oshxonadan

haydadim.  Farzandlarim  bir-birlariga  aytayotgan  gaplar  qulog’imga  chalindi:  “Oyim

doim  hamma  narsani  bo’rttirib  gapiradilar”  deydi  o’g’lim.  Aqlli  qizim  esa,  haligi

tuxumlarni  tushirib  yuborgani,  “Ularning  kayfiyatlari  yo’q  xolos,  balkim  sinflarida

bironta yomon o’quvchi bilan urishgandirlar. Yoki yo’lda mashinalar probkasiga tushib

qolgandirlar”,  dedi.  Men  yana  o’z  holimda  qotib  qoldim.  Chiqib  ularning  hammasini

bag’rimga bosdim.

Endi  tasavvur  qiling,  har  safar  biz  jahlimiz  chiqqanda,  xafa  bo’lganda,  yoki

qo’rqqanimizda  o’z  hislarimizni  nomlay  olsak,  qayerdan  kelayotganini  anglab,  qarshi

tarafga  izhor  qila  olsak:  “...  bo’lganiga  g’ashim  keldi”,  “...bo’lganida  men  xafa  bo’ldim”,

“...bo’lishi meni qo’rqitadi” kabi. 

Agar bola onasiga “siz bunaqa qattiq baqirganingizda men qo’rqaman”, deb ayta olsa,

juda katta ehtimol shuki, ona ham bu bola bilan sokin holatda gaplashadi.

---

Talablarga  binoan  bugun  bolaga  o’rgatishimiz  mumkin  bo’lgan  eng  muhim

ko’nikmalarning  uchinchisi  haqida  gaplashamiz.  Mabodo  birinchi  iktasini  o’tkazib

yuborgan  bo’lsangiz,  birinchisi  bolaga  o’zini  sevishni  o’rgatish  edi.  Bola  o’zini

qadrlashni bilmasa, tom manoda tirik bo’la olmaydi va o’zining bor potensialiga erisha

olmaydi.  Bu  kattalar  uchun  ham  shunday.  Ikkinchi  ko’nikma  esa  emotsional  intellekt.

Har bir bolaga o’z his-tuyg’ularini anglashi, nomlay bilishi va o’z tilida ta’riflay olishiga

yordam  berish  kerak.  Bu  ko’nikma  eng  muhim  ko’nikmalardan  biridir.  Busiz

insonlarning  harakatlarini  tushunmasdan  turib,  ular  bilan  chuqur  aloqa  o’rnata

olmaymiz. 

Keyingisi nima deb so’rayapsizmi?

Bundan  keyin  o’rgatishimiz  mumkin  bo’lgan  ko’nikma,  mening  fikri  ojizimcha,  bu

yengilish  xavfini  va  xatolarimizni  qabul  qila  olish.  Afsuski,  biz  doimiy  reaksiyaviy

munosabatimizda bunig aynan teskarisini o’rgatib qo’yamiz. 

Xatolar inson kechinmalarining muhim bir bo’lagidir. Payg’ambarimiz (S.A.V.) shunday

deydilar:  har  bir  Odam  bolasi  gunoh  qiladi,  gunoh  qiluvchilarning  eng  xayrlisi  esa

tavba qilguvchilardir (Sunan ibn Moja).

Ayniqsa bolalar uchun,