2. Vaziyatga huquqiy baho bering, jinoyat tarkibi belgilarini aniqlang

31. Aybdor oʻz qilmishiga amalda pushaymon boʻlganligi munosabati bilan javobgarlikdan ozod qilishni tahlil qiling.
Jinoyat kodeksi 66 –moddasida aybdor o‘z qilmishiga amalda pushaymon bo‘lganligi munosabati bilan javobgarlikdan ozod qilish asoslari keltirilgan. Shaxsni jinoiy javobgarlikdan ozod qilish uchun uning chin ko‘ngildan pushaymonligini bildiruvchi bir nechta asoslar mavjud:

• 
  shaxsning birinchi marta jinoyat sodir etganligi;
  
• 
  sodir etilgan jinoyatning ijtimoiy xavfi katta yoki uncha og‘ir bo‘lmasligi ;
  
• 
  yetkazilgan zarar o‘rnini qoplash;
  
• 
  aybiga iqror bo‘lish;
  
• 
  aybdorning chin ko‘ngildan pushaymon bo‘lganligi;
  
• 
  jinoyatni ochishga faol yordam berish.
  

Yuqoridagi asoslarning mavjud bo‘lishi aybdorning qilgan ishidan pushaymonligini bildiradi va bu aybdorning javobgarlikdan ozod bo‘lishiga olib kelishi mumkin. Yuqoridagi asoslarning birortasining bo‘lmasligi holati esa jazoni yengillashtirishga olib kelishi mumkin.
Ushbu qoida faqat ijtimoiy xavfi katta bo‘lmagan va uncha og‘ir bo‘lmagan jinoyatlarga tegishli. Shuningdek, jinoiy javobgarlikdan ozod etish uchun aybdor shaxs jinoyatni birinchi marotaba sodir etgan bo‘lishi lozim. Aybdor jinoiy javobgarlikka tortish kunidan uni javobgarlikka tortish muddati o‘tib ketgan bo‘lsa, qilmishning yoki shaxsning ijtimoiy xavfliligi yo‘qotishi natijasida javobgarlikdan ozod qilingan bo‘lsa, tomonlarning yarashganligi natijasida ish tugatilgan bo‘lsa jinoyatni birinchi marta sodir qilinganligini anglatadi. Shuningdek, aybdor qilgan jinoyati uchun amnistiya akti natijasida yoki sudlanganlikning olib tashlanishi natijasida javobgarlikdan ozod qilingan bo‘lsa ham jinoyatni birinchi marta sodir qilingan deb topilishiga olib keladi.
Aybdor shuningdek, aybni o‘z bo‘yniga olish togvrisida arz qilishi lozim. Ya’ni, bu aybdor shaxs jinoyatni sodir etishda aybdor deb topilmasidan avval aybdor shaxsning o‘zi tomonidan hech qanday mojburlovlarsiz huquqni muhofaza qilish organlariga murojaat qilinishini anglatadi.
Jinoyatni ochishda faol yordam berish ham muhim hisoblanadi. Jinoyatning boshqa ishtirokchilarini aniqlashda yordamlashish, jinoyat guvohlarini toppish, jinoyatga oid qurollar,daliliy ashyolarni topishga ko‘maklashish, o‘g‘irlangan mol-mulk yoki yashiringan shaxsning joyini ma’lum qilish, tergov va sud jarayonida faol ishtirok etish kabilar jinoyatni ochishda yordam berish hisoblanadi.
Ushbu asoslarning mavjud bo‘lishi aybdorning o‘z qilmishiga amalda pushaymon bo‘lishi natijasida javobgarlikdan ozod qilishga asos bo‘ladi.