Ko‘riw analizatorlari
Ko‘riw analizatori sirtqi du’nyadag’i na’rselerdi ren’i,formasi tuwrali ko’z qaras
payda qiliwimizg’a ja’rdem beredi. Ko‘zdin’ tuwridan-tuwri ta’sirlewshisi jaqtiliq bolip,
jaqtiliq ko‘z retseptorlarina ta’sir etip ko’riw sezgisin payda etedi. Ko’riw organi bolanin’
11-12 jasina shekem rawajlanip baradi.
Ko‘zdin’ du’zilisi. Ko‘z almasi ha’m oni ora turg’an apparattan quralg’an. Ko‘z
almasi sharg’a uqsas bolip, ko‘z kesesinde jaylasqan. Ko‘z almasinin’ diywali u’sh qabattan:
sirtqi - belok perde (sklera), orta - tamirli perde ha’m ishki - tor perdeden ibarat. Belok
perdenin’ ren’i aq bolip onin’ bir bo’limi ko‘rinip turadi. Skleranin’ arqa ta’repinde bul
bo’limi tesik, ko’riw nervi sol jerden o‘tedi. Skleranin’ alding’i bo’limi tiniq, qabariq bolip
shaq perdeni payda etedi. Shaq perdede qan tamirlar bolmaydi. Sirtqi perdenin’ ishki
bo’liminda tamirli perde bar. Bul perdede qan tamirlarda pigment ko‘p. Pigment mug’dari
ha’r tu’rli boladi. Tamirli perde alding’i ren’li orta-kiprikta’rizli dene ha’m arqa arnawli
tamirli bo’limine bo‘linedi. Ren’li perdede radial ha’m saqiyna formasindag’i silekey
muskuller jaylasqan bolip,saqiyna muskulleri qisqarg’anda ko‘z qorashig‘i tarayadi, radial
muskiller qisqarg’anda ko‘z qarashig‘i ken’eyedi. Ren’li perdenin’ ortasi tesik bolip on’ ko‘z
qarashig‘i deyiledi. Ko‘z almasinin’ ishki perdesi yag’niy tor perde quramali du’zilgen
bolip,jetiliw ta’repinen ko’riw nervi menen bir pu’tin esaplanadi. Tor perde ko‘zdin’ pu’tin
boslig‘in qaplap turadi. Tor perdenin’ retseptorlari bolip, 130 mln. tayaqsha ha’m 7 mln.
kolbasha formadag’i bir nesha qaha’mt kletkalar esaplanadi.
Ko‘z akkomodatsiyasi. Akkomodatsiya (ko‘znin’ maslanishi) bul ko‘zdi tu’rli
uzaqliqtag’i na’rselerdi aniq ajiratiw qabiletinen ibarat bolip esaplanadi.
Jaqinnan ha’m uzaqtan ko‘riw tuwma boliwi sonin’ menen qatar, tirishilik da’wirinde
arttiriliwi mu’mkin. Normal ko‘riwde na’rselerdin’ ko’rinisi tor perdede payda boladi.
Jaqinnan ko‘riwde bolsa na’rselerdin’ ko’rinisi tor perdenin’ aldinda payda boladi. Uzaqtan
ko‘riw bolsa na’rselerdin’ ko’rinisi tor perdenin’ arqasinda payda boladi.Jaqinnan ko‘riwshi
adamlar na’rselerdi aniq ko‘riwi ushin eki ta’repi batiq, ko‘za’ynek tag’iwlari kerek. Uzaqtan
ko‘retug’in adamlarg’a bolsa eki ta’repi qavariq. ko‘za’ynek tag’iw usiniladi. Bunday
linzalar ko‘z ga’wha’rin qosimsha ra’wishte nur toplaw ku’shin arttiradi. Kekse adamlarda
ga’whardin’ elastikligi ha’m akkomodatsiyasi jog’aladi. Na’tiyjede ko‘z uzaqtan ko‘retug’in
bolip qaladi.
Tor perdenin’ jaqtiliq ta’sirin sezetug’in kletkalari tayaqshalar menen kolbashalardan
ibarat. Tayaqshalar tor perdenin’ shetlarinde, kolbashalar bolsa orayinda jaylasqan boladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |