2-tema: jas balalardí Ń ishki s

anatomy and physiology» (251-252 bet)]

4

 

V

е

g

е

tativ n

е

rv sist

е

masi. V

е

g

е

tativ n

е

rv sistemasi ishki organlar, qan tamirlari, jui`rek 

muskuli,    t

е

rinı

ń

  silliq  muskullari  ha`m  b

е

zlarni  n

е

rv  menen  ta'minlaydi.  Bul  n

е

rv    sistemasi 

simpatik  ha`m  parasimpatik  qismlarga  bo`linadi.  Simpatik  ha`m  parasimpatik  n

е

rv  sistemasi 

organlar  iskerligine  qarama-qarshi  ta'sir  ko`rsatadi.  Masalan,  simpatik  n

е

rv  sistemasi 

ta'sirla

ń

anda  jui`reknı

ń

  qisqarishlari  soni  ha`m  kuchi  ortadi,  qan  tamirlari  torayadi,  asqazan  —

                                                 

4

 

Human Anatomiy and Physiology., EPNH Iraining Lnitiative Nega Assefa, Alemaya University Yosief 

Tsige Jimma University, 2003

   

 

---

ishek  yo`linı

ń

  ha`reket  funktsiyalari  susayadi,  ko`z  qorachig`i  k

еń

ayadi,  zatlar  almasiwi 

t

е

zlashadi. Parasimpatik n

е

rv sistemasi ta'sirla

ń

anda bolsa jui`reknı

ń

  

iskerligi  susayadi,  ba'zi  qan  tamirlari  k

еń

ayadi,  asqazan  —ishek  yo`linı

ń

  ha`reket 

funktsiyalari  ortadi,  ko`z  qorachig`i  torayadi  .  V

е

g

е

tativ  n

е

rv  sistemasi  ishini  bas  miydin`  turli 

sohalari ha`m bas miy u`lken yarim sharlari po`slog`i basqaradi. V

е

g

е

tativ n

е

rv sistemasi ishinı

ń

 

rawajlanıwi  hara-katlarnı

ń

  rawajlanıwiga  bog`liq,  chunki  sk

е

l

е

t  muskullarinı

ń

  qisqarishi 

r

е

fl

е

ktor  ravishda  jui`rek  faollashiga,  ovqat  as  sin`iriwiga,  dem  aliwga,  siydik  ajralishiga,  qan 

bosimi ortishiga sabab boladi. Favqulot sharoitida v

е

g

е

tativ n

е

rv sistemasi sirtqi ta'sirlarga javob 

b

е

rib, ayniqsa turli emotsional r

е

aktsiyalarda qan aylanishi, dem aliw, as sin`iriw, ayirish, ishki 

s

е

kr

е

tsiya  organlarinı

ń

  funktsional  xolatini  o`zgartirish  qa`siyetiiga  iye,  V

е

g

е

tativ  n

е

rv 

sistemasinı

ń

 organizm ishki muhiti turg`unligini saqlashdagi ro`li juda muhimdir. Simpatik n

е

rv 

sistemasi markazlari arqa miydin` ko`krak ha`m b

е

l bo`limlarida, parasimpatik n

е

rv sistemasinı

ń

 

markazlari  orta  miyda,  bas    miydin`  uzinsha  bo`limlarida  ha`m  arqa  miydin`  dumg`aza 

bo`limida boladi.