2-Tema: Beloklardıń ximiyalıq dúzilisi, funktsiyası Aminokislotalar,
olardıń fizik-ximiyalıq qásiyetleri Beloklardıń fizikximiyalıq qásiyetleri.
Reje:
1.
Beloklardın` elementar quramı
2.
Beloklardın` funktsiyaları
3.
Aminokislotalar
4.
Aminokislotalardın` ulıwma qa`siyetleri
5.
Aminokislotalardın` optik qa`siyetleri
6.
Aminokislotalardın` ximiyalıq qa`siyetleri
7.
Beloklardın` fizikalıq ximiyalıq qa`siyetleri
1.
Beloklardın` elementar quramı
Beloklar – joqarı molekulyar quramalı birikpeler bolıp, aminokislotalardan quralg`an.
Beloklardın` elementar quramı uglerod, vodorod, kislorod, azot ha`m de ku`kirtten ibarat. Ayrım
beloklar quramında fosfor, iod, mıs, marganetste ushıraydı. Ta`biyatta ushıraytug`ın ko`pshilik
beloklar kolloid halında boladı. Barlıq tiri organizmlerdin` quramı beloklardan quralg`an.
Beloklardı proteinler dep te ataydı. (protos – grekshe birlemshi, muhim). Olar tirishiliktin` barlıq
protsesslerinde en` muhim bilogik funktsiyalardı orınlaydı.
2.
Beloklardın` funktsiyaları
1. Katalitik funktsiyası. Beloklar fermentativ qa`siyetke iye. Organizmde ko`plegen ha`r
qıylı ximiyalıq reaktsiyalar ju`da` joqarı tezlikte alıp barıladı. Olar belok ta`biyatına iye bolg`an
fermentler ta`sirinde joqarı anıqlıqta ju`redi. Zatlar almasıw protsessinde baratug`ın barlıq
ximiyalıq reaktsiyalar tek g`ana fermentler ta`sirinde katalizlenedi.
2. Du`zilme funktsiyası. Beloklar basqa zatlar menen birgelikte bologik membranalardın`
du`ziliwinde qatnasadı. Adam denesin analizlegende onın` quramının` 20% tin belok
quraytug`ınlıg`ı anıqlandı. Belok adamnın` ha`r tu`rli organlarında ha`r qıylı qatnasta boladı.
Terinin` 27%tin, skelettin` 20% tin, bulshıq ettin` 22% tin, may qatlamının` 6% tin, bawırdın` 22%
tin, miydin` 11%tin belok quraydı.
3. Energetik funktsiyası. 1 g beloktı aqırg`ı o`nimine tarqalıwınan 4,1 kkal energiya ajıralıp
shıg`adı.
4. Qısqarıw funktsiyası. Aktin, miozin belokları ma`lim birikpelerde toplang`an ximiyalıq
energiyanı mexanik energiyag`a aylandıradı.
5. Transport funktsiyası. Organizmnin` tirishiligi ushın kerekli bolg`an barlıq zatlar belok
ta`biyatlı birikpeler menen tasıladı. Quramalı belok gemoglabin arqalı kletkalarg`a kislorod alıp
kelinip, uglerod qos okisi alıp ketiledi.
6. Retseptorlıq funktsiyası. Sırtqı signallardı kletka ishine o`tkeriwde qatnasadı.
7. Qorg`anıw funktsiyası. Ta`biyiy ha`m jasalma imunitlerdin` antidenelerinin` tiykarın
beloklar quraydı. Teri quramına keratin belogı kiredi. Antitela tiykarın g-globulin belogı quraydı.
8. Regulyatorlıq funktsiyası. Bull funktsiyanı orınlawda gormonlardın` a`hmiyeti u`lken.
Ma`selen; insulin, adrenalin ha`m noradrenalin, tiroksin ha`m basqalar.
Do'stlaringiz bilan baham: |