2. Suhbat Badiiy adabiyotning obrazlaridan foydalanish

Katta guruhda dekorativ rasm chizishga o’rgatishning mazmuni va vazifalari.
Besh yoshdagi 
bolalar uchun dekorativ rasmda ancha murakkabroq topshiriqlarni berish mumkin. CHunki bu yoshda 
bolalarning estetik xissiyotlarining rivojlanish darajasi ancha yuqoridir. Bolalarga quyidagilarni o’rgatish 
zarur:
 

Qog’oz shakliga yoki xajmli predmetga nisbatan naqshni simmetrik joylashtirish; 

Naqshda turli xil to’g’ri, doirasimon chiziqlardan, shakllardan, hamda o’simlik elementlaridan 
foydalanish; 

Asos (fon) ga nisbatan ranglarning chiroyli moslashuvini topish; 

Mo’yqalamdan maxorat bilan foydalanish (uchi bilan chizish, boshchasi bilan to’liq chizish, 
mo’yqalamni turli yo’nalishda harakatlantira olish). 
Boshlang’ich mashg’ulotlarda o’rta guruxda hosil qilingan malakalar mustaxkamlanadi. Ular 
quyidagilardan iborat: turli shakllarda mo’yqalam yordamida to’g’ri chiziq chizish, botirib olish usuli bilan 
chizish, nuqtalar chizish. Bu-o’rta gurux materialini oddiygina qaytarish emas. Bolalarning ixtiyoriga bir 
necha xil ranglar, hamda naqshda bir-biriga moslashadigan elementlarning turli xajmlari xavola qilinadi. 
Yilning boshida bolalarga doira ichida naqshni chizishning yangicha usuli o’rgatiladi, ya’ni markaz, hamda 
kontsentrik aylana bo’ylab simmetrik elementlar chiziladi. Doira va kvadratdan tashqari naqshni tuzish 
uchun bolalarga–oval, uchburchak, rozeta (to’pbarggul shaklidagi bezak), oltiburchak kabi shakllar beriladi.
Katta guruhda kompozitsion usul sifatida elementlarni navbat bilan almashib chizish printsipidan 
foydalaniladi; bunday usul naqshni yanada dekorativlashtiradi. Navbat bilan almashib chizishda naqsh o’z 
ichiga turli xil shakldagi va rangdagi 2-3 xil elementni olishi mumkin. Naqshning bezak elementi sifatida 
bolalar turli chiziq shakllaridan (enli va ensiz chiziqlar, botirib olib chizish, nuqtalar, doirachalar, aylanalar 
chizish) va murakkabroq bo’lgan–o’simlik shakllari (barglar, mevalar, gullar) dan foydalanishni 
o’rganadilar. Bunday o’simlik shaklidagi elementlarni bir necha marta qaytarib chizish bolalar uchun ancha 

---

murakkablik qiladi. Bolalarga yana mo’yqalamdan foydalanishning yangicha usuli ko’rsatib beriladi, ya’ni 
qog’ozga mo’yqalamni yon tomoni bilan botirib olish usulidir. Bunday botirib olish natijasida hosil 
bo’ladigan bosmalar barg shaklida bo’ladi va ulardan gullarning, barglarning naqshini chizishda foydalanish 
mumkin. (mo’yqalamning raqamini inobatga olgan holda: № 3, № 5, № 6.) 
Katta guruxda bolalar rangli fonga moslashtirgan holda turli ranglar jilosidan foydalanishni 
o’rganadilar. Dekorativ rasmda mazmunli rasmga nisbatan fonning rangi juda ham turli xil bo’lishi mumkin. 
Yorqin ranglarning moslashuvidan tashqari, bolalar ranglarning chiroyini ma’lum bir ranglar majmui 
(gamma) da (ko’k, xavo rang, oq, qizil, olov rang, sariq va xokazo) ko’rishni o’rganadilar. Bolalar bir xil 
rangdagi, sidirg’a naqshlarni xis qilish layoqatiga egalar. Masalan: qor parchasining naqshi, turning 
jimjimador naqshi. Katta guruxda bolalarni xajmli buyumlarda naqshlarni hosil qilishga o’rgatiladi. Bunday 
rasm chizishning murakkabligi shundaki, naqsh kompozitsiyasini ko’zatish qiyin, negaki chizuvchi uni 
qisman ko’ra oladi, va naqsh elementlarining shakli buyumning yuzasi qavariqligidan ozmuncha o’zgaradi. 
Masalan: ko’zani yoki biror o’yinchoqni bezatish. SHuning uchun bolalarga naqsh bilan bezash uchun 
beriladigan xajmli buyumlar sodda shaklga ega bo’lishi kerak. Masalan: Dimkov namunasi asosida loydan 
yasalgan–qushlar, otlar. Dimkov o’yinchoqlarining naqshi sodda va ritmikdir–turli kenglikdagi to’g’ri va 
to’lqinsimon chiziqlar bilan nuqtalarning, doirachalarning, xalqachalarning moslashuvidan iborat. Bu 
ornamentlar rangi jixatdan oq fonning bir necha asosiy yorqin ranglar bilan oddiy kontrast (keskin) 
moslashuvini beradi.
Bolalarni quyidagi vazifalarga o’rgatish kerak. 

Varaqning shakliga mos qilib naqshni simmetrik chizish. 

Naqshda turli to’g’ri, egri chiziq va shakllardan o’simlik elementlaridan foydalanish. 

Fondan kelib chiqib, nanglarning turli ottenkalaridan foydalanish. 

Mo’yqalam bilan ishlash (uchi bilan, butun uchi bilan, turli yo’nalishlarda erkin 
harakatlantirish). 
Bolalar to’g’ri to’rtburchakka, aylanaga, kvadratga naqshni chizishni o’rganib boradilar. Bulardan 
tashqari oval, uchburchak va oltiburchak ichiga naqsh chizishni o’rganadi.