2. Shevalarda so'zlarning o‘zaro semantik munosabatlari

чэкьч ~ cakic. U yog'och va simdan yasalib, urish, yassilashma’nosini ifoda qiladi (Toshkent);
ду/сь~ dtiki. U duk-duk taqlidiy so‘zidan olingan (shim.o‘zb.shev).Shuningdek, ayrim so‘zlar sheva vakillarining ayni bir predmetniifodalashda turli tushunchalardan kelib chiqishlari asosida no’llangan bo’lshi mumkin. Masalan, туйнэк ~ tuynak (shim.o‘zb.shev.) / ду:йнэк~ dii.nak (Xorazm.) // апча/чапча~ sapca/cap6a (qipchoq) so‘zlariendigina palakda paydo bo’lgan, pishmagan qovunni bildiradi.туйнэк!ду:йнэк~ ttijnak/dii.nak so‘zi tugmoq tushunchasidan kelibchiqqan, сапча/чапча~ sapca/capca esa sop, ushlash mumkin bo’lganpredmet tushunchasi bilan bog’liq.
Har bir shevaning o‘ziga xos so‘zlari bo’ladi. Masalan, shimoliyo'zbek shevalarida джай~ zaj asta), туцултьрув~ turiultiruv (asabgategmoq), бетэн~ botan (boshqa); qipchoq lahjasi shevalarida сьйац~sijaq (ko’rinishi), ърац~ irarj (epidemiya); o‘g‘uz lahjasi shevalaridaмэцзэмж ~ maqzamak (o‘xshamoq), атьз ~ atiz (ekin maydoni) kabi.O’zbek shevalaridagi barcha leksik o‘ziga xosliklami o‘rganish lug'atboyligimizni, til imkoniyatlarimizni kengaytirishimizga yordam beradi va shuning uchun adabiy tilga bunday so‘zlarni o‘rni bilan qabul qilib boorish zarur. O’zbek shevalariga xos so‘zlarni jargon va argolardan farqlashlozim, dialektal so‘zlar barcha sheva vakillari uchun tushunarli bo’ladi.Jargonlar va argolar esa dialektal xarakterga ega bo’lmaydi, balki ma’lum ijtimoiy guruh yoki bir toifa kishilar uchungina tushunarli bo’ladi. Masalan, savdogarlar tilida dollar o‘mida ko'ki , yallathilar tilida to‘yo‘rnida otar, pul o‘mida yakan so‘zi qo’llanadiki, ular ijtimoij diafektgaoiddir.