2. Qadimgi Xitoy madaniyati

Kabuki teatrining dramaturgiyasi
. XVII asrning ikkinchi yarmida paydo 
bo’lib, spektakllari raqs sahnalari va matnlardan tuzilgan. Senariyda berilgan 
sujetlar asosida yetakchi aktyorlar o’zlari uchun matnlar yozardilar va 
improvizatsiya jarayonida ko’p hollarda o’zgartirar edilar. XVII asrning 
oxirlarida pardali pyesalar yozildi, professional dramaturglar paydo bo’ldi. 
Odatda dramaturgalar muayyan teatrlar uchun pyesalar yozishar edi. 
Truppaning yetakchi aktyor va rahbari bosh dramaturgni yangi reja berishda 
sahnadagi asosiy sujetlarni o’zi yozdi, qolganlarini uning assitentlari, kichik 
dramaturglar yozishdi. Kabuki teatrining dramaturgiyasi Noo teatridagi Kabuki 
pyesasining va boshqa teatrlardan, sahnalardan o’zlashtirib o’zlariga 
moslashtirdilar. Kabuki teatrining yokyoku dramasi asosida matsubame-mono 
va notori-mono nomlari paydo bo’ldi. Kyogenga ishlov berishdi va kyogen 
shaklidagi yangi pyesalar tashkil qilindi. Kabuki teatrini ommalashtirish orqali 
dzyoruri dramaturgiyasi hosil bo’ldi. Dzyoruri pyesasini qayta ishlashda bir 
qismi gapiruvchi-gidayu, boshqa qismi aktyorga topshiriladi. Bunday pyesalar 
maruxon kabuki nomini oldi. Kabuki va dzyoruri teatrining yirik dramaturgi 
Tikamatsu Mondzaemo bo’lgan. Kabuki teatrining atoqli dramaturgalari 
Namiki Syodzo, Namiki Gohei, Sakurada Dziske. Ular zamonaviy shahar 
hayotini aks ettiruvchi o’ziga xos maishiy dramalar yozishdi. Keyinroq esa 
ishqiy poeziya elementlarini rivojlantiruvchi groteska (mubolag’ali hajviy 
tarzda yozilgan hayotiy asar)lar paydo bo’ldi. Bu yo’nalishning eng yirik 
dramaturgi Tsuruya Namboku IV (XVIII asr o’rtalari XIX asr boshlari). Uning 
“Tokaydo yotsuya kaidan” pyesasi zamonaviy yapon teatri repertuarlarida 
saqlanadi. Kabuki dramatrurgiyasining klassigi Kavatake Mokuami 
hisoblanadi. Uning ijodida feodalizmning parchalanish davri va Yaponiyada 
kapitalizmning rivojlana boshlashi aks etadi ( “Bentenkodzo”, “Kotiyama 
Sosyun”, “Sannin kitisa” pyesalari). Mokuami tarixiy realistic pyesa katsureki-
mono va zamonaviy pyesa dzangiri-monolarni yozdi. XIX asr oxiri XX asr 
boshlarida sinkabuki pyesasi paydo bo’la boshladi, zamonaviy yevropa drama 
shakllariga o’xshash. Tarixiy va maishiy pyesalardan Okamoto Kido 
“Syudzendzi monogatari”, “Toribeyama sindzyu”, “Bante Osarayasiki” va 
tarixiy pyesa Mayama Seyka “Yoritomono si”, “Genroku Tyusingura” va 
boshqalar mashxurlikka erishdilar.
Zamonaviy yapon dramaturgiyasida yokyoku va kyogen janrlari 
saqlanib qolgan. Noo tatri repertuarida 250 ta kyogen bo’lgan, asosiy voqealar 
guruhlarga ajratilgan: sintoistik xudolar haqida, yirik feodallar, xizmatkorlar, 
kuyovlar, monaxlar va boshqalar haqida pyesalar. Kyogen va boshqa pyesalar 
orasida – “Fukuno kami”, “Utsubodzaru”, “Suo otosi”, “Midzukake muko” lar 
mashxur. Zamonaviy yapon teatrida yangi kyogen tashkil qilishga urinish;lar 
bo’lgan, lekin bu pyesalar teatr repertuarlariga chiqmagan. Ikkinchi jahon 

---

urushidan keyin kyogen janri rivojlanishga erishdi. 60-yillarda kyogen 
spektakllari Noo teatri spektakllaridan mustaqil ravishda uyushtirildi.