2. Qadimgi Xitoy madaniyati

Teatri. 
Teatr sarchashmalari qadimiy xalq dehqonchilik bayramlarida 
koʻrsatilgan tomoshalardan boshlanadi. 7-8-asrlarda gigaku va bugaku deb 
nomlangan musiqali raqs tomoshalari paydo boʻldi; ular yapon mumtoz 
teatrining shakllanishiga yordam berdi. 8-12-asrlarda sangaku musiqali raqs 
tomoshalari keng yoyildi. 12-asr boshlarida musiqali tomoshalarning yangi 
turlari - dengaku va sarugaku rivojlandi. 14-asr oxiri - 15-asr boshlarida yapon 
teatrining yangi turi - noo teatri (musiqa, raqs va dramatik harakatlardan iborat) 
vujudga keldi. 16-asr oxiri - 17-asr boshlarida Kiotoda dzyoruri qoʻgʻirchoq 
teatri va kabuki teatri, 19-asr oxiri - 20-asr boshlari teatrning yangi turlari-
simpa va sinkokugeki paydo boʻldi. 20-asr boshlarida Yevropa teatri taʼsirida 
singeki teatr yoʻnalishi (hoz. drama teatri) shakllandi. 20-asrning 1-choragida 
Tokioda "Rodo gekidan" nomidagi birinchi ishchi teatri faoliyat koʻrsatdi. 
Keyinchalik Tokioda "Sukizi syogekidzyo" va "Hayuza" teatrlari vujudga 
keldi; ularning repertuaridan milliy dramaturglar Kobo Abe, Koyama Yushi 
pyesalari oʻrin oldi. 1947 yil "Mingey" teatri oʻz faoliyatini boshladi. Teatr 
qoshida "Mingey" kinostudiyasi ishladi. 1966 yil Tokioda "Kokuritsu gekijo" 
milliy teatr markazi tashkil etildi va u anʼanaviy janrlarni saqlash va 
rivojlantirishda muhim rol oʻynadi. Yaponiyaning zamonaviy teatr sanʼati 
anʼanaviy teatr (bugaku, noo, kabuki, dzyoruri) va Yevropa tipidagi teatr 
(drama, opera, balet)ga boʻlinadi. Bugaku teatrining anʼanalari mumtoz musiqa 
va raqsning rivojlanishida asos boʻldi. Teatr artistlaridan Kita Minoru, Hosho 
Motomasa Kuro, Itimura Manzeamon, Nakamura Kanzaburo, Nakamura 
Utaemon, Nakamura Bungori, Matsumoto Koshiro, Mizutani Yaeko, Shimada 
Shogo, Tatsumi Ryutaro va boshqalar mashhur. Kinoshi. Yaponiyada birinchi 
badiiy film 1899 yilsuratga olingan. 1903 yil Tokioda birinchi doimiy kinoteatr, 
1908 yil birinchi kinostudiya tuzildi. 1923 yildan Kioto shahri kino markaziga 
aylandi. 1931 yil birinchi ovozli film ("Qoʻshni ayol va xotinim", rej. Gosho 
Heynosku) yaratildi. 1936 yil Mizoguti Kenji "Elegiya Naniva" va "Gionlik 
opasingillar" filmlarini yaratdi. 1930-y.larda "YA. filmlar ishlab chiqarish 
boʻyicha jahonda 2-oʻrinni egallab turdi. Urushgacha boʻlgan kinofirmalar 
("Toho", "Shinko" va boshqalar)ning asosiy filmlari militaristik mazmunda 
boʻlgan. Urushdan keyingi yillarda yapon kinoshida Imai Tadashi, Yamomoto 
Satsuo, Kinosita Keysuke va boshqalar rej.lar ijodi bilan bogʻliq boʻlgan ilgʻor 
gʻoyalar oʻz aksini topdi. Ular oʻz filmlarida Xirosima fojiasi, 
mehnatkashlarning ogʻir hayoti haqida hikoya qildilar. 1950-60 yillardagi eng 
yaxshi filmlar: "Rashomon" (1950), "Qizil soqol" (1964; ikkalasining rej. 
Kurasava Akira), "Har qalay biz yashayapmiz" (1951, rej. Imai Tadashi), 
"Hiroshima bolalari" (1952) va "Yalang orol" (1960; ikkalasining rej. Sindo 
Kaneto). 1960-y.lardagi mashhur rej.lar: Yamamoto Satsuo, Koboyasi Masaki, 
Imai Tadasi. 1960-70-y.larda koʻproq hujjatli filmlar shuhrat qozondi. 
S.Ogava, N. Sutimoto, M.Miyagi kabi ijodkorlar oʻz filmlarida zamonning 
nizoli muammolarini koʻtarib chikdilar. 1958 yildan boshlab "Toey" 

---

kinokompaniyasi ishlab chiqara boshlagan multiplikatsion filmlar butun 
jahonga tarqaldi. 1970-80 yillarda yapon kinosi televideniye bilan raqobat 
natijasida inqirozli holatda boʻlsada, "19 yoshli yalangʻochlar" (1970, rej. 
Shindo Kaneto), "Jangchi sharpasi" (1982, rej. Kurosava Akira), "Loyqa daryo" 
(1981, rej. Kohay Oguri),
Nazorat topshiriqlari: 
1.Yaponiya tarixining asosiy davrlarini xronologik tarzda qayd eting.
2.Yaponiya tarixining “Yayoy” davri. Yematay va Yamato davlatlar
“qo‘rg‘onlar davri” (IV-VII asrlar) izohlang.
3. Yaponiyada Sintoizm va Budda ta’limoti.
4.X-XVI asrlarda Yaponiya. Samuraylik. Iqtisodiy va siyosiy rivojlanishning 
asosiy belgilari.
5.Yapon sivilizatsiyasining ajralgan (yakka)lik xususiyati.
6.Yaponiya tarixida Sharq va G‘arb. 
7.Yaponiya hududi tashkil etuvchi yirik orollarni nomini yozma ravshda qayd 
eting? 
8. Yaponiya madaniyati. Fan. Adabiyot. San’at.