2. Психология Ёш даврлари ва педагогик психология укув кулланма rtf

Императив
услубдаги ўқитувчининг ўқувчилари ўқитувчи синфда бўлмаган 
вақтларда ўз-ўзини бошқариш малакаси бўлмаганлиги учун ҳам интизомга 
мутлақо бўйсунмайдилар. Бу, асосан, тўполонда намоён бўлади. Бу услуб 
ўқитувчининг мустаҳкам иродасини кўрсатади, лекин бу иродада ўқувчига 
нисбатан муҳаббат ҳамда ўқувчининг "устозим мени яхши кўради" деган фикри 
эмас, балки қўрқув ҳисси мавжуддир. 
Демократик
услуб ўқитувчи билан ўқувчи ўртасида дўстона муносабат 
ўрнатилишига асос бўлади. Дарсдаги интизом мажбурий эмас, балки 
мувафаққиятга эришиш гарови сифатида болалар ижобий эмоцияни, ўзига 
ишонч, ўз мувафаққияти, ютукларидан қувониши, дўстлари билан фаолиятда 
ҳамкорлик ҳиссини беради. Демократик услуб болаларни бирлаштиради. Шу 
билан бирга ўзининг фаолияти натижаларига қизиқиш уйғотган ҳолда, ўзи 
учун ўзи ҳаракат қилиши лозимлигини англатади, ўзини-ўзи бошқаришга, ўз 
ҳатти-ҳаракатини ўзи назорат қилишга ўргатади. Ҳар бир ишга масъулият билан 
ёндошиш ҳисси ўқитувчининг шу ёшдаги болалар билан демократик муомала 
муносабати асосидагина шаклланади. 
Либерал
 услуб касбий лаёқати йўқ бўлган ўқитувчиларга хос бўлган 
услубдир. Бундай ўқитувчи дарс жараёнини яхши ташкил эта олмайди. Бундай
дарсларда ҳар бир бола ўз тарбияланганлик даражасига қараб ўзини тутади. 
Бола ўз мажбуриятларини яхши ҳис қилмайди. Муомала муносабатдаги
либерал услуб психология ва педагогака фанларига мутлақо зид услуб
ҳисобланиб, болалар шахсини шакллантириш ва тарбиялаш жараёнида бу 
усулни қўллаб бўлмайди. Шундай килиб, бошланғич синф ўқувчилари
билан муомала-муносабатдаги императив услуб, асосан, маълум бир 
чегараларга асосланган ҳолда бола шахси ривожига салбий таъсир кўрсатади. 
Демократик услуб ўқитувчидан муомала-муносабатда жуда катта касбий 
маҳоратни талаб этган ҳолда, бола шахсининг ижобий томонларини
ривожлантирувчи ягона услуб ҳисобланади. Либерал услуб эса ўқувчини 
эмоционал зўриқтирмайди, лекин унинг шахси ривожига ҳам самарали
таъсир кўрсатмайди. Ўқитувчининг муносабат услуби ўқувчининг фаоллигига 
бевосита таъсир кўрсатади. Кичик мактаб ёшидаги ўқувчи фаоллигининг
асосан уч хил кўриниши мавжуд бўлиб, булар: жисмоний, психик ва
ижтимоий фаолликдир.