2. O‘zbekistondagi ekologik holatni yaxshilash yollari. Кириш

Ma’ruza-1.Kirish. Dunyo va O‘zbekistondagi ekologik holat.

1.« Korxona zararligini baholash » faniga kirish.

2. O‘zbekistondagi ekologik holat.
3. O‘zbekistondagi ekologik holatni yaxshilash yollari.


КИРИШ. Сайёрамиздаги мавжуд экологик аҳвол ва ундаги кўплаб ўзгаришларда инсон омили жуда катта роль ўйнайди. Маълумки, илк экологик муаммолар инсонларнинг зироатчилик билан шуғулланиши ва овчилик қилиши натижасида келиб чиқган. Бу эса, ўз навбатида йирик ўрмон ҳудудларининг камайиб кетиши ва кўпгина ҳайвонлар популяциясининг йўқ бўлиб кетишига, шунингдек катта ҳудудларнинг чўллашишига олиб келди.
Инсон фаолиятининг ҳар бир тури, табиий шароитга ёки аниқроғи экологик тизимга қўшимча юк бўлиб тушади ва уни ўзгарган қонуниятлар бўйича ривожланишига, ҳамда табиий оқибатлардан фарқли, ижобий ва салбий экологик оқибатларга олиб келади.
Атроф муҳитда вужудга келаётган салбий оқибатлар инсон фаолиятининг таъсири билан экотизимларда кечадиган мураккаб жараёнлар натижасидир. Шу сабабли экологик баҳолаш ва экспертиза тадбирларига, нафақат оқибатларни атрофлича баҳолаш ва экспертиза қилиш нуқтаи назаридан қарамоқ лозим, балки оқибатларни юзага келтирувчи турли хил йўналишдаги, тезликдаги жараёнларни ҳар томонлама таҳлил қилиш, ўрганиш нуқтаи назардан қарамоқ лозим. Масалан, турли кимёвий таркибли сувларнинг аралашуви, тупроқ ёки тоғ жинслари таркибидаги турли хил тузларнинг эриши, ювилиши ва ташилиши, тоғ жинслари таркибидаги майда зарралар ва туз бирикмаларининг кимёвий ва механик ювилиши, ташилиши, сизот сувлари юзасидан капилляр минтақа орқали аэрация минтақасига сувларнинг сарфи, ҳаракати ва буғланиши, тупроқлардаги суғориш сувларининг ҳаракати, уни тўйинтирилиши ва тузларни ювилиши ва бошқалар.
Ўзбекистон экологияси, муаммолари ва экологик вазиятни яхшилаш йўллари. Ўзбекистон экологиясини яхшилаш учун, мамлакатимиздаги иқтисодий аҳволни яхшилаш, экологик таназзулнинг олдини олиш учун халқимиз орасида қадимда ма`лум бўлган экологик маданиятни тиклашимиз, тарихни яхшилаб ўрганишимиз ҳамда ундан ҳозирги шароитда фойдаланиш имкониятларини қидириб топишимиз керак.
Инсон фаолияти та`сирида биосферанинг ўзгариши жуда тезлик билан бормоқда. Инсониятнинг табиий жараёнларга ана шундай таъсирда ёки муносабатда бўлиши натижасида ХХ аср ўрталарида экологик муаммолар жуда авж олиб кетди. Экологик муаммо деганда инсоннинг табиатга кўрсатаётган та`сири билан боғлиқ.
Инсон сивилизасиясининг ривожланиши ва унинг табиат баг`рига тобора чуқурроқ кириб бориш оқибатида аҳвол тубдан ўзгарди. Бугунги кунда ибтидоий соф табиат ҳақида гапирмаса ҳам бўлади. Чунки ер юзидаги ўрмонлар қирқилди, катта – катта ҳудудлар деҳқончилик қилиш мақсадида ўзлаштирилди, дорилар билан ўғтланди, ҳар хил чиқинди ҳамда газлар билан тоза ҳаво ва табиат ифлосланди. Бундан ташқари табиатда тошқинлар, ўрмон ёгинлари, чанг бўронлари ва бошқа табиий жараёнлар юз беради. Буларнинг барчаси табиатнинг табиий мувозанатига путур етказади. Дунё бўйича кузатиладиган табиий, антропоген ёки соф антропоген ҳодисалар умумбашарий муаммолар деб қаралади. Ана шундай экологик муаммоларга ба`зи бир мисолларни келтириб ўтамиз:
1. "Атмосферанинг димиқиши” ҳодисаси.
2. "Озон қатламининг сийракланиши” ҳодисаси.
3. "Чучук сув” муаммоси .
4. "Тирик табиатдаги ўсимлик ва ҳайвон турлари сонининг қисқариши” муаммоси.
5. "Пестисетлардан фойдаланиш” муаммоси.
Минтақавий экологик муаммолар. Ер юзасининг муаян минтақаси ўзига хос табиий иқлим, ижтимоий – экологик, етногирафик хусусиятлари уни табиат билан инсон ўртасидаги ўзаро алоқа муносабатлари ҳарактерини белгилаб беради.