2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

 
 
 
3. Zilzila kuchini aniqlash shkalasi (ballarda). 
I. Sezilmaydigan zilzilalar
. Yer tebranishining kuchi insonlar sezadigan darajaga 
yetmaydi. Uni faqat tebranishni qayd qiluvchi maxsus asboblar - seysmograflar yordamida 
qayd qilish mumkin. 
II. Zo‘rg‘a seziluvchi zilzilalar
. Zilzila kuchini binoning ichida harakatsiz holatda 
bo‘lgan, ayniqsa yuqori qavatlarda bo‘lgan ayrim insonlar sezishi mumkin. 
III. Yerning kuchsiz tebranishi
. Zilzilani bino ichida bo‘lgan insonlarning ayrimlari, 
ochiq joyda bo‘lganlardan faqat tinch holatda turganlari sezadi. Tebranish go‘yo ma’lum 
masofadan yuk mashinasi o‘tgandek tuyuladi. Sinchkov kuzatuvchi osma holatda bo‘lgan 
buyumlarning yengil tebranishini ilg‘ab oladi, binolarning yuqori qavatlarida tebranish 
nisbatai kuchliroq bo‘ladi. 
 IV. Sezilarli tebranish
. Bino ichida bo‘lgan insonlarning aksariyat qismi, ochiq 
joydagilarning ozchiligi sezadi. Ba’zan uyqudagilar ham uyg‘onadi. Uy derazalari, eshiklar, 
idishlar yengil zirillaydi. Osma holatda bo‘lgan anjomlar tebranadi. Idishlardagi suyuqliklarda 
chayqalish paydo bo‘ladi. To‘xtab turgan avtotransportdagilar ham zilzilani sezishi mumkin. 

---

84 
 
V. Uyg‘onib ketish
. Zilzilani bino ichidagi insonlarning hammasi sezadi. 
Uyqudagilarning aksariyat qismi ko‘rquv aralash uyg‘onadi. Ayrimlar zudlik bilan ko‘chaga 
otiladi. Hayvonlar bezovta bo‘ladi. Osma soatlar to‘xtab koladi. Mustahkam asosga ega 
bo‘lmagan ayrim buyumlar yiqiladi yoki suriladi. Yaxshi mahkamlanmagan eshik va 
derazalar ochilib-yopiladi. Idishlardagi suyuqliklar kuchli chayqaladi, qisman to‘kiladi. 
VI. Qurquv bosish
. Zilzilani bino ichidagi va ochik joydagi insonlarning hammasi 
sezadi. Ko‘pchilikni qo‘rquv bosadi va uydan tashqariga qochib chiqishadi. Harakatdagilar 
muvozanatini yo‘qotadi. Hayvonlarda bezovtalik kuchayadi. Ba’zan shisha buyumlar sinishi 
mumkin, javondagi kitoblar tushib ketadi. Og‘ir mebellar suriladi.