2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

Nafas olish to‘xtaganda birinchi yordam ko‘rsatish: kattalar va bolalarda sun’iy 
o‘pka ventilyatsiyasini o‘tkazish.
Sun’iy o‘pka ventilyatsiyasi jabrlanuvchining organizmini uning hayotini saqlab qolish 
uchun zarur bo‘lgan kislorod bilan ta’minlash maqsadida jabrlanuvchi o‘pkasiga havo 
puflashdan iborat. 
Sun’iy o‘pka ventilyatsiyasi nafas olmayotgan, biroq tomiri urib turgan 
jabrlanuvchilarda o‘tkaziladi. 
Agar hodisa sodir bo‘lgan joyda xavf-xatar bo‘lmasa, dastlabki tekshirish o‘tkaziladi. 
Jabrlanuvchining xushi joyidaligini aniqlash, "Sizga yordam kerakmi?" deb baland ovoz bilan 
so‘rash lozim.(12.13-rasm). 

---

118 
 
12.13-rasm. Jabrlanuvchining xushi joyidaligini aniqlash. 
 
Jabrlanuvchi hushsiz bo‘lsa, jabrlanuvchini asta orqasiga aylantirib (zarur bo‘lgan 
taqdirdagina), 
 
nafas yo‘llarini ochib (boshini orqaga egib, iyagini ko‘taring), boshini orqaga egib, 
iyagini ko‘tarib, bolalarda - peshonasiga asta bosib, iyagini ehtiyotkorlik bilan ko‘tariladi. 
 
12.14-rasm. "Og‘izdan-og‘izga" nafas berish. 
 
Nafas bor-yo‘qligini tekshirish uchun nafas bor-yo‘qligini aniqlash kerak. Buning uchun 
5 sekund davomida ko‘rish, eshitish va sezish nazoratidan foydalanish lozim. Nafas 
olmayotgan bo‘lsa, "Og‘izdan-og‘izga" 2 marta to‘la puflanadi. (12.14-rasm). 
Tomiri urayotgan-urmayotganini tekshirish uchun kekirdakni paypaslab topib, 
bo‘yinning yonida joylashgan chuqurchaga barmoq surib boriladi. Tomir urishi 10 sekund 
davomida tekshiriladi. 
Sun’iy o‘pka ventilyatsiyasini o‘tkazish davom ettiriladi. Buning uchun boshni orqaga 
egib, iyagini ko‘tarish uslubi bilan nafas yo‘llarini havo o‘tadigan holatda tutib turiladi. 
Jabrlanuvchining burun kataklari qisiladi: 
• Kattalarda: har 5 sekundda 1 marta to‘la puflanadi. 
• Bolalarda: har 3 sekundda 1 marta to‘la puflanadi. 
• Go‘daklarda: har 3 sekundda 1 marta to‘la puflanadi. 
Havo o‘pkaga o‘tayotganiga ishonch hosil qilish uchun ko‘krak qafasi ko‘tarilishi 
kuzatiladi. Katta yoshli jabrlanganlarda: shu ishni 1 minut davom ettirib, bu vaqt ichida 12 
marta puflanadi. Bolalarda: shu ishni 1 minut davom ettirib, bu vaqt ichida 20 marta 
puflanadi. 
Tomir urishi va nafasni bir necha minut oralatib tekshirib turiladi. Agar 
jabrlanuvchining tomiri urib turgan bo‘lsa-yu, avvalgidek nafas olmayotgan bo‘lsa, tez 
yordam yetib kelgunicha sun’iy o‘pka ventilyatsiyasi davom ettiriladi.
Agar jabrlanuvchining tomiri urmayotgan, o‘zi nafas olmayotgan bo‘lsa, yurak-o‘pka 
faoliyatini tiklash ishini (reanimatsiya)ni o‘tkazish boshlanadi. 

---