2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

UMUMIY MA’LUMOTLAR 
Ishlab chiqarish jarayonlarida zararli omillar va ulardan himoyalanish tadbirlari. 
Ishlab chiqarishdagi zararli omillarning mavjudligi, ishchilarning bu omillar ta’siridan 
zararlanish darajalarini kamaytirish yoki tugatish muammosini keltirib chiqaradi. Zararli 
omillar moddiy yoki moddiy bo‘lmasligi mumkin: 
A) moddiy – chang, gaz, tutun, aerozol, bug‘, kimyoviy moddalar kabilar zararli; 
jarohatlovchi kuch ta’sirini beruvchi metall qirindi, singan detallar uchishi, olov, yuqoridan 
tushayotgan yuk kabilar moddiy xavflar sanaladi. 
B) moddiy bo‘lmagan – shovqin, titrash, lazer nuri, elektromagnit maydon, yuqori 
issiqlik kabilar moddiy bo‘lmagan zararli; yuqoridan tushib ketish, zarb to‘lqini, vakuum yoki 
yuqori darajadagi bosim kabilar moddiy bo‘lmagan xavflar sanaladi. 
Zararli omillar bilan zaharli omillar o‘rtasida farq qo‘yilmagan holda zararli va xavfli 
omillarga quyidagilarni kiritish mumkin: 
Xavfli va zararli omillarga quyidagilarni kiritish mumkin: 1) alkogol; 2) havo 
haroratining meyorida emasligi; 3) havo namligining meyorida emasligi; 4) havo harakatining 
meyorida emasligi; 5) havo bosimining meyorida emasligi; 6) noto‘g‘ri yoritilganlik; 7) 
havoning noto‘g‘ri ionizatsiyasi; 8) yaltiroqlik; 9) vakuum; 10) portlash; 11) portlovchi 
modda; 12) titrash; 13) suv; 14) vulqonlar; 15) balandlik; 16) gaz; 17) gerbitsidlar; 18) 

---