|
104
ta’sir kuchlari hamjihatlikda ortib boradi. Mikroblarga qarshi ta’sirini oshirish uchun
antiseptikaning bir nechta turini birgalikda qo‘llash maqsadga muvofiqdir. Masalan, bugungi
kunda jarohatlarni davolash maqsadida birlamchi jarrohlik yo‘li bilan ishlov berilayotganda
(mexanik va kimyoviy antiseptika), u biologik (antibiotiklar va qoqsholga qarshi zardoblarni
yuborish) antiseptika bilan to‘ldiriladi va qo‘shimcha ravishda fizioterapevtik muolajalar
tavsiya etiladi.
Antiseptika qo‘llanilishiga qarab, mahalliy va umumiy antiseptika muolajalariga
bo‘linadi. O‘z vaqtida mahalliy antiseptika ikkiga, yuzaki va chuqur turlarga bo‘linadi. ahalliy
yuzaki turi asosan jarohat yuzasiga har xil sepmalar, malhamlar qo‘yish hamda jarohat yuzasi
va bo‘shliqlarini yuvish muolajalaridan iborat. Mahalliy chuqur antiseptika turiga
yallig‘lanish o‘chog‘i va jarohat atrofidagi to‘qimalarga inyeksiya yo‘li bilan moddalarni
yuborish (sanchib qo‘yish va har xil blokadalar) kiradi. «Katta zararsizlantiruvchi davolash»
yoki umumiy antiseptika tadbirlari deganda organizmni antiseptik moddalar (antibiotik,
sulfanilamid) bilan to‘yintirish va moddalarning qon aylanish doirasi orqali jarohatga yetib
kelib, mikroblarga ta’sir etishi tushuniladi. Amaliyotda keng qo‘llaniladigan antiseptik
moddalarni 10 ta asosiy guruhga bo‘lib o‘rganish mumkin:
1. Tarkibida galoid moddalar bo‘lgan guruh
. Xloramin «B» – jarrohlar qo‘liga ishlov
berishda, rezina qo‘lqoplarni sterillashda, teri va shilliq pardalarni yuvish va ifloslangan
jarohatlarni davolashda 2 % eritmasi qo‘llaniladi.
Yodning 5–10 % spirtli eritmasi jarohatlarga ishlov berishda, jarohatlar, tirnalgan va
yorilgan terilar atroflariga surtishda ishlatiladi. Yodoform – ifloslangan va sekin bitayotgan
jarohatlarga sepma va malhamlar ko‘rinishida qo‘llaniladi. Lyugol eritmasi – yod va kaliy
yodning spirt, glitserin yoki suvdagi eritmasi hisoblanadi. Shilliq pardalarga surtish va yiringli
jarohatlarga tampon ko‘rinishida ishlatiladi. Yodoforlar – yodning faol spirtli birikmalar
(yodopiron, yodanal, yodanat) bilan hosil qilingan kompleksi hisoblanadi. Asosan teriga
ishlov berish, jarohatlarni, kuyishni davolashda va jarrohlik asboblarini sterillashda
qo‘llaniladi.
2. Oksidlovchi guruh (kislorodli moddalar).
3 % perekis vodorod eritmasi yiringli
jarohatlarni yuvishda ishlatiladi. Mochevina bilan birlashgan tarkibi tabletkalar ko‘rinishidagi
gidroperit shaklida ham ishlatilishi mumkin. Qaynatilgan 200
ml
suvda 4 ta tabletkasi
eritilganda 2 % perekis vodorod eritmasi hosil bo‘ladi. Kaliy permanganat, kuchli
oksidlovchi: 0,1–0,5 % eritmalari yiringli jarohatlarni yuvishda, 0,02 % eritmasi bo‘shliqlarni
yuvish va chayqashda, 2–5 % eritmalari kuyishlarni davolashda ishlatiladi. Bor kislotasining 2
% eritmasi jarohatlarni yuvishda, chayqashda, shuningdek siydik pufagi va boshqa kovak
a’zolarni yuvishda ishlatiladi.
3. Og‘ir metallar tuzlarining guruhi.
Simob dixlorid (sulema) – faqat sirtga ishlatiladi:
1:1000 nisbatdagi eritmasi qo‘llar ishlovi uchun, ipaklarni sterillashda, bemorlar va
jarohatlarga ishlatiladigan jihozlarni dezinfeksiyalashda qo‘llaniladi. Sulema – juda kuchli
zaharli modda hisoblanadi va bu eritma bilan ishlov berish mobaynida juda ehtiyotkorlik talab
qilinadi. Diotsid – kuchli antiseptik xususiyatga ega, sepma yoki tabletkalar ko‘rinishida
chiqariladi. 1 ta tabletkasining 5,0
l
qaynatilgan suvdagi eritmasi qo‘llar ishlovi uchun, 1
l
suvda eritilgan 1 ta tabletkasining eritmasi asboblarni sterillashda qo‘llaniladi. Kumush nitrat
– lyapis siydik pufagi va yiringli jarohatlarni yuvishda ishlatiladi. Haddan tashqari tez
o‘sayotgan yosh hujayra to‘qimalarini kuydirish maqsadida 10 % eritmasi qo‘llaniladi. Ammo
shuni ham yoddan chiqarmaslik kerakki, teri yoki shilliq pardalarga tekkan 10 % eritmasi
to‘qimalar nekroziga olib keladi. Protargol – siydik pufagi yallig‘langanda 1–3 % eritmasi
yuboriladi. Kollargol – yiringli jarohatlarni yuvishda 0,2–1 % eritmalari ishlatiladi.
4. Spirtlar
. Tibbiyot amaliyotida muntazam ravishda etil (uzum) spirti keng qo‘llaniladi.
Chunki metil spirti juda zaharli bo‘lib, kuchli zaharlanish holatlarini chaqirishi mumkin. Etil
spirti nafaqat dezinfeksiyalash, balki quritish va qotirish xususiyatlariga ham ega. Jarrohlar
qo‘llarini yuvishi uchun va operatsiya maydonlariga ishlov berishda keng qo‘llaniladi.
Bunday hollarda spirtning 70 % eritmasidan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Chunki kuchli
Do'stlaringiz bilan baham: |
