2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

 
Navlari: 
«Ixtiyor», «Novosadski 525», «Novosadski 565», «Ayqor», 
«Bolg„ali», 
«Mavlano», 
«Gulnoz», 
«Temur», 
«Feruz», 
«Dobrynya», 
«Karshinskiy», «Qizilqo„rg„on», «Kondrat», «Xonakoh»; lalmikor yerlarda ekish 
uchun «Abu G„ofur», «Adir», «Unumli arpa», «Savruk», «Nutans 799», 
«Lalmikor» navlari rayonlashtirilgan. Bu navlardan «Mavlano» navi biologik 
kuzgi, «Karshinskiy» – yarim kuzgi, qolgan navlar duvarakdir.
 

---

115 
Takrorlash uchun savollar: 
1. Sug„oriladigan yerlarda arpaning o„tmishdoshlari? 
2. Kuzgi arpaning ekish me‟yori qanday aniqlanadi? 
3. Bahorgi arpaning ekish me‟yori qancha bo„ladi? 
4. Arpaning oziqaga talabi qanday bo„ladi? 
5. Qaysi rivojlanish davrida qo„shimcha oziqlantiriladi? 
6. Arpa qaysi rivojlanish davrida suvni ko„p talab qiladi? 
7. Bahori arpani ekish muddati qanday aniqlanadi? 
8. Sug„orish me‟yori qancha bo„ladi?
 
9. Arpani kelib chiqish markazlarini yoritib bering.
10. Pivobop arpaning sifati qanday bo„lishi kerak? 
 
2.5. JAVDAR VA TRITIKALE
 
Ahamiyati. 
Javdar unidan tayyorlangan non o„zining to„yimliligi va yaxshi 
ta‟mi bilan alohida ajralib turadi. Javdar doni chorva mollari uchun to„yimli 
ozuqadir. Ko„pchilik joylarda javdar va tritikale ekinlarining ko„k massasi 
chorvachilikda, ayniqsa, senaj tayyorlashda keng qo„llaniladi. Bu ekinlar don 
uchun ekilganda somoni chorva mollari uchun ozuqa sifatida ishlatiladi. 
Shuningdek, javdarning poxolidan (somonidan) turli xil buyumlar (qog„oz, 
sellyuloza, furfurol, sirka), lignin va boshqa narsalar tayyorlanadi.
Tarixi. 
Bizning eramizdan 1-2 ming yil ilgari madaniy javdar ekila 
boshlangan. Gretsiyada, Hindistonda, Xitoyda qadimiy sivilizatsiya tarixida 
javdarni madaniy ekin ekanligi ma‟lum bo„lmagan. Bizning eramizdan oldin 
birinchi asrda Yevropa davlatlarida javdar ekini ekilib kelingan. FAO ma‟lumotlari 
bo„yicha 2016 yilda javdar yer yuzida 5,8 mln. ga maydonga ekilgan, o„rtacha 
hosili 28,9 s/ga, yalpi hosili 16,7 mln. tonnani tashkil etgan.
15