2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

Yerni ishlash. 
Bahori bug„doy yaxshi ishlangan tuproqlarni xohlaydi. 
Shuning uchun u kuzda shudgor qilingan yerlarga ekilishi kerak. Bu xolda bahori 
bug„doyni erta, optimal muddatlarda ekib olish imkoniyati tug„iladi. Yerni ishlash 
- kuzgi bug„doyga o„xshash sug„oriladigan yerlar kuzda 30-32 sm chuqurlikda 
shudgor qilishdan iborat.
Erta bahorda yer yetilishi bilan yyerda namni saqlash maqsadida shudgor 
borona qilinadi, ekishdan oldin borona va mola bostiriladi.
Lalmi yerlarda ularni haydov chuqurligining qalinligiga qarab yer yuzaroq 
haydaladi va ekishdan oldin borona va mola bosiladi.
O„g„itlash. 
Bahori bug„doy ham kuzgi bug„doyga o„xshash mahalliy va 
ma‟danli o„g„itlar bilan o„g„itlanadi. Lekin, bahori bug„doyning o„sish muddati 
qisqa bo„lganligi uchun o„g„itlash me‟yori kuzgi bug„doyga nisbatan kamroq 
bo„ladi. Sug„oriladigan yerlarda 1 gektar bahori bug„doyga 10 tonnagacha go„ng, 
120 kg azot, 70 kg fosfor va 40 kg kaliy beriladi. Lalmi yerlarda bu ko„rsatilgan 
o„g„it miqdoridan kamroq, ya‟ni uni 20-31% ga kamaytirish mumkin, chunki lalmi 
yerlarda nam kam bo„lganligi uchun o„g„it samarasi ancha pasayadi. Bu o„g„itlarni 
asosiy miqdori kuzgi bug„doyga o„xshash kuzda, ekishdan oldin yoki ekish bilan 
bir vaqtda hamda o„simliklarning o„suv davrida beriladi. Kuzgi shudgorda 
mahalliy o„g„it-go„ng, fosfor 40 kg/ga va 20 kg kaliy beriladi, qolgan azot, fosfor 
va kaliy ekish bilan bir vaqtda va oziqlantirish davrida beriladi. Bahorgi bug„doy 
bir marta - tuplanish boshlanish davrida oziqlantiriladi, so„ngra ekin ko„ndalangiga 
qarab engil borona qilinib, sug„oriladi.

---

104 
Boronalash natijasida tuproq qatqalog„i yo„qotiladi, yer beti yumshatiladi va 
berilgan o„g„it ko„miladi. Buning natijasida o„simlik yaxshi tuplanadi va o„sish 
tezlashadi.
Ekish. 
Ekish uchun yuqori sifatli, yirik, og„ir va bir xil kattalikda bo„lgan 
urug„lar tanlanadi. Bunday urug„larni unib chiqish darajasi yuqori, begona o„t 
urug„laridan tozalangan bo„lishi kerak.
Bahori bug„doy ekish uchun urug„lik kuzgi bug„doy urug„ini ekishga 
tayyorlagandek tayyorlanadi. Bahori bug„doy biologik xususiyati bo„yicha ertagi 
bahori ekinlar turiga kiradi. Uning urug„i tuproq harorati 5-6
o
C issiqlikda unib 
chiqadi. Shu sababli bahori bug„doy erta bahorda yoki fevral oyining ikkinchi 
yarmida, mart oyi boshlarida ekilishi kerak. Kechikib ekilgan bahori bug„doy 
namlik etmasligi sababli urug„larning unib chiqishi kechikadi, sekin o„sadi va kam 
hosil beradi.
Lalmi yerlarda bahori bug„doyni ekish muddati zonalarga qarab har xil 
bo„ladi. Bahori bug„doyni tekislik zonada taxminan 20 fevralda, do„nglik-tekislik 
zonada 10 martda, tog„ oldi zonasida 15 mart va tog„lik zonada 1 aprelda ekib 
tamomlash zarur. Bahori bug„doyni qisqa muddatda ekib bo„lish kerak. Bahori 
bug„doyni kuzgi bug„doyga o„xshash usullarda ekiladi, faqat ekish me‟yori qamroq 
olinadi. Sug„oriladigan yerlarda urug„ni miqdori 1 gektarga 3,5-4,0 mln dona urug„ 
(120-150 kg) ekiladi.
Lalmi yerlarda esa uning mintaqasiga qarab ekish miqdori har xil bo„ladi. 
Bir gektar yerga tekislik zonada 1,7-2,0 mln. urug„ (70-80 kg/ga), do„nglik-tekislik 
zonada 2,0-2,2 mln urug„ (80-90 kg/ga), tog„ oldi zonasida 2,2-2,7 mln. urug„ (90-
100 kg/ga) va tog„li zonada 2,7-3,0 mln. urug„ (110-120 kg/ga) ekilishi kerak. Bu 
ko„rsatib o„tilgan urug„ni ekish me‟yorlari xo„jalik uchun 100% yaroqli urug„ 
hisoblanadi. Urug„lar sifati past bo„lgan vaqtda va muayyan sharoitga qarab urug„ 
ekish me‟yori ma‟lum miqdorda oshiriladi. Urug„lar ekish vaqtida 5-6 sm 
chuqurlikka ko„miladi.

---

105