2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

 
9. Ekish texnologiyasini yoritib bering? 
10.Kungaboqarni parvarishlash va pishib yetilgan hosilini yig„ib olib
texnologiyasi? 
 
Pedagogik texnologya 
“Nima uchun” sxemasi 
Muammoning dastlabki sabablarini aniqlash bo„yicha fikrlar zanjiri. 
Tizimli, ijodiy, tahliliy fikrlashni rivojlantiradi va faollashtiradi.
Savol: Nima uchun kungaboqar bir dalaga takroran ekilganda hosili 
kamayadi? 
Нима учун? 
Нима учун? 
Нима учун? 
Нима учун? 
 
 
 
 

---

333 
7.3. MAXSAR 
 
Ahamiyati
. 
Urug„ining tarkibida 17-37% yarim quriydigan oq-sariq rangli 
moy bo„ladi. Po„sti tozalangan urug„dan olingan moy o„zining ta‟m sifati bo„yicha 
kungaboqar moyidan qolishmaydi.
Moyi oziq-ovqat uchun margarin tayyorlashda, shuningdek, u texnik 
ahamiyatga ega bo„lib, alifmoy, linoleum, sovun va boshqa mahsulotlar olinadi. 
Kunjarasi achchiq bo„ladi. Shuning uchun o„g„it sifatida ishlatiladi. Lalmi yerlarda 
pichan, ko„kat va silos uchun ekiladi, uni tuyalar, qo„ylar va qoramol yaxshi yeydi. 
Maxsar ekilgan maydon qorakul qo„ylari uchun yaxshi yaylov hisoblanadi. 
 
Tarixi
. 
Qadimdan Misr va Hindistonda ma‟lum bo„lgan, gulbarglaridan 
tayyorlangan bo„yoqlar keng qo„llanilgan. Eramizgacha bo„lgan XVI asrga oid 
qazilmalarda maxsarning qurigan gullari topilgan. Arab tilida «usfur» deb 
nomlangan. Shu nomdan ruscha nomidan kelib chiqqan deb hisoblanadi. 
Qadimdan Hindistonda sanskrit lug„atida maxsar qadimiy ekin deb qayd qilingan. 
Hindistonda maxsarning barcha botanik tur xillari saqlangan. Hindistondan maxsar 
Xitoyga keltirilgan. Maxsar ekilishi to„g„risida Grek olimlari Dioskorid va Pliniy 
o„z asarlarida qayd qilishgan. Madaniy ekin sifatida maxsar Shimoliy Afrikada, 
Old Osiyoda, Afg„onistonda, Mesopotamiya, Kichik Osiyo, Suriya, Falestin, 
Kavkazorti Birlashgan Arab Amirligi, Eron, O„rta va Janubiy Amerikada ekiladi 
va Turkmanistonda keng ekilmoqda. Turkmanistonda maxsar moyi oziq-ovqatda 
va chiroq yondirishda ishlatilgan. Paxtachilik rivojlangan sari maxsar ekini 
kamaygan, chunki chigit moyi ist‟emol qilingan. Yevropaning janubiy rayonlarida, 
Fransiyada ekila boshlangan. Maxsar avval faqat bo„yoq ishlab chiqarish uchun 
ekilgan. Ammo, sun‟iy anilin ishlab chiqilishi bilan maxsardan bo„yoq ishlab 
chiqish to„xtatiladi, maxsar moyli ekin sifatida saqlangandi. Maxsar eng ko„p 
Hindistonda ekiladi.
FAO ma‟lumoti bo„yicha 2015 yili yer yuzida maxsar 7,82 mln. ga 
maydonga ekiladi, o„rtacha hosil 8,5 s/ga ni tashkil qiladi, yalpi hosili 6,47 mln t.

---

334 
|тир оралари кис -
Бундай усимлик -
да ва догли була -
т кобигининг ра-
нги доннинг товар 
[аштиради. Касал -
усимлик битлари 
келган йилларида 
>линган кук масса 
>усли касалликдан 
«ликлар хам зарар 
- иниши 
жщатидан 
уларнинг барглари 
1
рда касаллик ало 
- >у касалликни 
хам юни саклаб 
колиш шнг олдини 
олиш шликлардан 
олиш гадики. 
урутларни 
зарарланишни 2 - 
3
Гуллаш ва дуккак 
чи усимлик битла 
- *га каралг 
курашда йжа 
беради. Инсек -
)линса, зараркунан 
- симликларни 
голиб глабки 
примордиал шда, 
учинчи мартда 
L
лари чакиради. 
Кук 
г айрим туплари 
ва ягир рангга 
киради, ахсар 
усимлиги бир 
O„zbekistonda 2015 yilda 58,6 ming gektarga ekilgan. Qurg„oqchilikka 
chidamli bo„lganligi uchun u lalmi yerlarda keng tarqalgan. Lalmi yerlarda undan 
3-4 s/ga urug„ va 45-60 s/ga ko„kat olinadi yoki 16-23 s/ga pichan olinadi.
33