2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

Maxsar zangi 
kasalligini 
Puccihia Carthami Cord
zamburug„i chaqiradi. 
Maxsar zangi kasalligi hamma ko„rinishlari bo„yicha huddi kungaboqar zangini 
eslatadi. Maxsar zangi sporalari ham o„simlik qoldiqlarida saqlanib qoladi. 
Maxsar biti 
ham boshqa bitlarga o„xshab o„simlikning barglari, poyasi va 
gullariga joylashib, xujayra shirasini so„rib umr ko„radi. Maxsar bitining ikki turi 
qanotlisi va qanotsizi bor. Qanotli biti biroz kichikroq bo„lib, uzunligi 2,5-3,5 mm. 
Qanotsizi esa 2,5-4,0 mm kattalikda, tanasi qoramtir yoki to„q jigarrangli yaltiroq 
bo„ladi. 
Qanotsiz bitning tanasi nokka o„xshab do„ppaygan, noksimon. Qornida 
qator joylashgan tukli dumboqchalari bor. Mo„ylovi tanasidan kaltaroq, shira 
so„rish naychasi cho„zinchoq bo„lib, qora rangda. Qanotli bitning mo„ylovi 
tanasidan ko„ra uzunroq. Qanotsiz bit oval, cho„zinchoq shaklda, mo„ylovi kalta 
va tanasining yarmicha keladi. 
Bit o„sish davrini erta boshlagani uchun maxsarga shoxlash davrida o„tadi. 
O„sish-rivojlanish davri maxsarning shoxlash, gullash va meva hosil qilish 
davrlariga to„g„ri keladi. Bitlar may oyidan oktyabr oyigacha o„simlikda yashaydi. 
Bit tushganidan keyin o„simlik zaiflashadi. Bitlar O„zbekistonda ko„p uchraydi. 
Navlar:
“G„allaorol”, “Milyutinskiy-114”, “Nodir”.
Maxsar quruq kontinental iqlim o„simligi, qurg„oqchilikka va issiqqa juda 
chidamli.
O„sish davri 95-135 kun davom etadi, maysa 2-5
o
C da unib chiqadi, 
muqobil harorat 22-25
o
C, maysasi -3 -4
o
C sovuqqa bardosh beradi.
Zararkunandalardan maxsar uzun tumshug„i, maxsar chivini bilan 
zararlanadi. Urug„i tikanakli va tikansiz bo„ladi. Tikansiz maxsar urug„i ekiladi.
Yetishtirish texnologiya
. 
Maxsar urug„i dukkakli don ekinlaridan bo„shagan 
yerlarga ekiladi. Maxsar ekiladigan shudgor chimqirqarli plug bilan 22-24 sm 
chuqurlikda haydaladi. Bahorda borona qilinadi va ekishdan oldin 6-8 sm 
chuqurlikda kultivatsiya qilinib, ketidan boronalanadi.

---

336 
Ekish.
Ekishga toza, yirik urug„lar ajratiladi. Unuvchanligi sifatiga qarab 85-
95% bo„lishi kerak. Maxsar erta bahorgi don ekinlari bilan bir vaqtda ekiladi. 
Maxsarni kuzda ham ekish mumkin, ammo hosil kamroq bo„ladi.
Maxsar keng qatorlab - qator orasi 60 sm qilib ekiladi. Bahorda ekilganda 6-
8 kg, kuzda 8-10 kg/ga urug„ ekiladi. Ekish chuqurligi bahorda 4-6 sm, kuzda 5-7 
sm bo„ladi. Ko„kat olish uchun maxsar 30-45 sm kenglikda ekiladi, gektariga 12-
15 kg ekiladi.
Parvarishkash. 
Maxsar mexanizatsiya yordamida yetishtiriladi. Donchilikda 
qo„llanadigan mashinalar maxsarga ham to„g„ri keladi. Erta o„sib chiqqan begona 
o„tlar, bahorda hosil bo„ladigan qatqaloq va qatorlar ko„ndalangiga borona bilan 
ishlanib, yo„q qilinadi. Kuzda ekilgan maxsar ekini erta bahorda ko„ndalangiga 
borona qilinadi, o„suv davrida qator orasi 2-3 marta ishlanadi. Maxsar tog„ va tog„ 
oldi lalmi erlarida yoppasiga qatorlab 25 kg/ga hisobida ekiladi.