2 mundarija kirish. 1-bob. Sanoat korxonalarda mahsulot ishlab chiqarish tannarxi shakllanishining nazariy va xukukiy asoslari

Ishlab chiqarish hajmi koeffisiyenti
(Ki/ch.h) ishlab chiqarishni 
haqiqiy hajmini (norma-soatda urgangan) rejada kursatilganligi nisbati 
orqali aniqlanadi va foizlarda ifodalaniladi: 
I/Ch.H
xaq
.100 

---

36 
K
i
/
ch.h
= ---------------------
 

I/Ch.H
reja 

Bu yerda: I/Ch.H xaq - mahsulot ishlab chiqarishga haqiqatda sarflangan vaqt; 
I/Ch.H reja-vaqt sarfining rejaviy hajmi. 
 
Ishlab 
chiqarish 
quvvatidan 
foydalanish 
koeffisiyenti
(K
i
/
ch
.quv.foy) 
rejada 
kursatilgan 
ishlab 
chiqarish 
quvvatidan 
foydalanish darajasini xarakterlaydi. U haqiqatda ishlangan vaqtni 
(norma-soatda) rejadagiga nisbati orqali hisoblanadi: 
I
sh
.Vaqt.xaq.100 
K
i/ch
.quv.foy.= ----------------------- 
I/Ch.H 
reja 
Bunda: I
sh
 Vaqt xaq – Ishlab chiqarish quvvatida haqiqatda ishlangan ish vaqti (norma-soatda). 
 
Haqiqatdagi 
ish 
vaqtidan 
foydalanish 
samaradorligi 
koeffisiyenti
(Kxaq ishlat ish vaq) haqiqatda ishlangan vaqtni 
(I/Ch,H
xaq
) ishlab chiqarish quvvatida haqiqatda ishlangan ish vaqtiga 
nisbati (I
sh
Vaqt xaq ) formulasi bilan aniqlanadi: 
I/Ch.H haq . 100 
Kxaq.ishlat. ish vaqt = -------------------------- 
I
sh 
Vaqt xaq 
Mahsulot tannarxini normativ kalkulyasiyasi qullaniladigan ishlab 

---

37 
chiqarish xarajatlarini tahlil qilishda frqlashlar usulidan foydalanish 
kerak. 
Normativ xarajatlardan farqi kuzda tutilgan normativ xarajatlar asosida 
orasidagi farq. Bu metoddan foydalanib foydalanilgan materiallar 
miqdori (fizik hajmi) va material xarajatlar summasiga narxning 
uzgarishi ta’sirini aniqlash lozim. 
Narxning uzgarishini material xarajatlar summasiga ta’sirini aniqlash 
fizik va normativ narxlar orasidagi haqiqatda sarflangan materiallar 
miqdoriga kupaytirish kerak: