2-modul. Sanoat korxonalarining zahira manbalari 4-mavzu. Korxonaning asosiy fondlari va ishlab chiqarish quvvatlari Reja

K
o’rt
=K
yb
+(K
k
*p1/12)-(K
ch
*p2/12) 
Bu yerda: K
o’rt
. -korxonaning o’rta yillik quvvati; 
K
yb
-yil boshidagi quvvat (kiruvchi); 
K
k
-yil davomida kiritiluvchi quvvat; 
K
ch
-yil davomida chiqariluvchi quvvat; 
P1 va p2 - quvvat kiritilgan va chiqarilgan vaqtdan boshlab yil oxirigacha to’la oylar soni. 
 
Asosiy fondlardan va ishlab chiqarish quvvatidan samarali foydalanishning halq 
xo’jaligidagi mohiyatining bahosi beqiyos. Bu vazifani bajarish, jamiyat uchun zarur 
mahsulotlar ishlab chiqishni ko’paytirish, yaratilgan ishlab chiqarish potentsialining qaytimini 
(otdachi) oshirish va aholi talabini to’laroq qondirish, jihozlar balansini yaxshilash, mahsulot 
tannarxini tushirish, ishlab chiqarish rentabelligi korxona jamg’ armasi o’sishi demakdir. 

---

 Asosiy fondlarning va ishlab chiqarish quvvatining muvoffaqiyatli ishlashi ulardan 
foydalanishni yaxshilash ekstensiv va intensiv omillar qanchaga to’la bajarilishiga bog’liq. Asosiy 
fondlar va ishlab chiqarish quvvatlaridan ekstensiv foydalanishni yaxshilash bir tomondan taqvim 
davr ichida, harakatda bo’lgan jihozlarning ish vaqti oshadi, ikkinchi tomondan esa – korxonada 
mavjud hamma jihozlarning tarkibidagi ishlab turgan jihozlar salmog’i ko’tariladi. Asosiy 
fondlarni va ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanishni yaxshilashning ekstensiv yo’li hozircha 
to’la ishlatilmagan bo’lsa ham, u o’zining chegarasiga ega. Intensiv yo’lining imkoniyati ancha 
keng. Asosiy fondlar va ishlab chiqarish quvvatidan foydalanishni intensiv yaxshilash, vaqt 
birligida jihozlarni ish bilan yuklash darajasini oshirish belgilaydi. Jihozlarni intensiv ish bilan 
yuklashni oshirish harakatdagi (ishlab turgan) mashinalar va mexanizmlarni modernizatsiyalash, 
ularga optimal ish rejimi o’rnatish bilan erishish mumkin. 
Hozirgi sharoitda asosiy fondlar va ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanish 
samaradorligini ko’tarishga ta’sir ko’rsatuvchi yana bir omil paydo bo’ldi. Bu 
xo’jalik yuritishning hissadorlik shaklining va korxonalarni xususiyalashtirishning 
rivojlantirishidir. Har ikkala voqeada ham, mehnat jamoasi (kollektivi) asosiy fondlarning egasi 
bo’ladi, ishlab chiqarish vositalarini real boshqarish imkoniga ega bo’ladi, asosiy fondlar ishlab 
chiqarish tarkibini mustaqil shakllantira oladi, maqsadli investitsiyalashni oshirishga imkon 
beradigan korxona foydasidan mustaqil foydalana oladi.