2-modul. Sanoat korxonalarining zahira manbalari 4-mavzu. Korxonaning asosiy fondlari va ishlab chiqarish quvvatlari Reja

4.1.2– Rasm
. 
Asosiy fondlar tuzilmasi. 
Asosiy fondlarning tarkibi va tasnifi. 
Asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishning turli xil ko’rsatkichlari mavjud bo’lib, 
ularni shartli ravishda ikki guruhga bo’lib o’rganamiz: 
Umumlashtiruvchi va qiymat ko’rsatkichlari, ya’ni ular asosiy fondlarning turli guruhlarda 
dinamika va statistiq baholashda, tahlil qilishda va zaxiralarni aniqlashda foydalaniladi. 
Xususiy va natural ko’rsatkichlar, ya’ni ishlab chiqarish fondlarining faol qismi- ishchilar, 
mashina va jixozlardan foydalanish darajasini ifodalaydi. 
Asosiy fondlarni rejalash va hisoblash natural ko’rsatkichlari va puldagi ifodasida olib 
boriladi. Asosiy fondlarni natural shaklida baholashda mashinalar soni, ularning unumdorligi, 
quvvati, ishlab chiqarish maydoni kattaligi, va boshqa son miqdorlari ko’rsatiladi. Bu 
ma’lumotlar korxona ishlab chiqarish quvvatini hisoblashda, ishlab chiqarish dasturini tuzishda, 
jihoz mashuldorligini oshirish rezervlarini rejalashtirishda, jihozlar balansini tuzishda ishlatiladi. 
SHu maqsadda jihozlarning inventarizatsiyasi va pasportizatsiyasi olib boriladi va uning 
ko’payishi hamda kamayishi hisob-kitobi yuritiladi. 
Asosiy fondlarning pulda ifodalangan yoki qiymatli baholash, asosiy fondlarni 
kengaytirilgan takror ishlab chiqarishni rejalashtirish, eskirish darajasini aniqlash va amartizatsion 
ajratma miqdorini hamda xususiylashtirish hajmini aniqlash uchun kerak. 
Asosiy fondlarni baholashning bir necha shakllari mavjud, ular ishlab chiqarishda ishtirok 
etish muddati va asta-sekin, ishlab chiqarish jarayonida eskirishi, bu davrda takror ishlab chiqarish 
sharoitlarining o’zgarishiga bog’liq bo’lib, boshlang’ich, tiklangan va qoldiq narxlarda bo’ladi. 
Asosiy ishlab chiqarish fondlarning boshlang’ich narxi – bu, uni sotib olish yoki tayyorlash, 
olib kelish va o’rnatish (montaj) uchun qilingan xarajatlar summasidan tashkil topadi.