2-modul. Sanoat korxonalarining zahira manbalari 4-mavzu. Korxonaning asosiy fondlari va ishlab chiqarish quvvatlari Reja

4.1.1– Rasm.
Asosiy fondlarning bo’linishi
Ishlab chiqarishga oid asosiy fondlar ishlab chiqarish jarayonida ishtirok etadi. Ularga 
korxona binolari, kuch uzatuvchi moslamalar, mashina va qurilmalar, o’lchov asboblari, 
laboratoriya asboblari kiradi. 
Ishlab chiqarishga oid bo’lmagan asosiy fondlar korxonaga xizmat ko’rsatuvchi soxaga 
qarashli bo’lgan imorat va inshoatlar, jixozlar hisoblanadi. 
Asosiy fondlarning aniq belgili tomonlari bu qiymatining yuqoriligi va xizmat muddati 
uzoqligidir. Bundan tashqari bir vaqtning o’zida ilmiy texnika taraqqiyotiga va texnik daraja 
o’sishiga faol ta’sir etadi. 
Jaxon mamlakatlarida global o’zgarishlar ro’y berayotgan, eng muhim resurslar 
cheklanganligi sezilib borayotgan, raqobat kurashi tobora keskinlashib borayotgan bugungi kunda 
mavjud asosiy fondlardan oqilona foydalanish, xar bir xo’jalik yurituvchi sub’ektlarga tegishli 
noraqobatbordosh bo’lgan fondlarni muntazam ravishda innovatsion faoliyatga asoslangan holda
o’zgartirib, yangilab borish zarur. SHundagina xar qanday xo’jalik yurituvchi sub’ekt tez 
o’zgaruvchan bozor sharoitlariga oson moslashadi, oxir oqibatda barqaror faoliyat kafolatlanadi. 
Bunga erishishning birdan – bir yo’li faoliyat ustida tinimsiz, muntazam tahlil, tadqiqot, ish olib 
borish, bozorni o’rganish, uning natijalariga asoslangan holda raqobatbardosh, xaridorgir tovarlar 
ishlab chiqarishni, xizmat ko’rsatishni amalga oshirish hisoblanadi.
Asosiy fondlar ulardan foydalanish maqsadiga ko’ra ishlab chiqarishda bevosita va bilvosita 
qatnashishiga qarab, ular ishlab chiqarish jarayonida qatnashadigan va qatnashmaydigan fondlarga 
ajratiladi. 
Ishlab chiqarishda qatnashadigan asosiy fondlarning maqsadi moddiy boyliklar yaratishda 
ishtirok etishga qaratilgan bo’lsa, ishlab chiqarishda qatnashmaydigan asosiy fondlarning maqsadi 
xodimlarning moddiy va madaniy ehtiyojlarini qondirishdan iboratdir. 
Asosiy vositalarni iqtisodiyotning tarmoklari va turlari o’rtasida taqsimlashda ular 
yordamida ishlab chiqarilgan mahsulot yoki xizmatlar qanday tarmok yoki faoliyatning turiga 
taalluqliligiga karab, tegishli asosiy vositalar ham usha tarmok yoki faoliyat turiga kiritiladi, 
masalan, xalk xo’jaligining tarmoklaridagi, shu jumladan soha ishlab chiqarishidagi asosiy 
vositalarning qanday maqsadda foydalanishi va qanday ishlarni bajarishiga karab, quyidagi 
turlarga bo’linadi: 
Ishlab chiqarishga oid bo’lgan 
asosiy fondlar 
Ishlab chiqarishga oid bo’lmagan 
asosiy fondlar