2. Mexanik tuyg‘u, eshitish. Xemoresepsiya, ta’am va xid bilish a’zolari

Xordotonal organlar – kutikulaning ikkita xitin tanachalari o'rtasida cho'zilgan iplar kabi eng nozik sensillalar bilan ifodalanadi. Bu sensillalar skolopoforlar yoki skolopidiya deb ataladi.

• Строение сколопофора:
• 1 – колпачковая клетка,
• 2 – сколокс,
• 3 – обкладочная клетка,
• 4 - нейрон

• Sezuvchi neyron- sezgir tukcha yoki sensillaning asosida yotadi, sensilladan o’simtasi o’tgan bo’ladi. Neyrondan chiqadigan osimta skoloks deb ataladi. Skoloksning oxirgi qismi kutikulaga ingichka tolalari orqali tutashadi. Xordotonal organlarning joylashishi har xil. Sensilla to'plamini qorin bo'shlig'ida, oyoqlarda, antennalarda, qanotlarda - hamma joyda ko'rish mumkin. Ularning taqsimlanishi odatda tananing ikkala qismida nosimmetrikdir. Ular tovush to'lqinlarini, mexanik ta’sirlarni, kutikulaning cho’zilishini ham sezish imkonini beradi.

• Jonston organi
• Bu xordotonal organning maxsus turini nomi. U antennalarda, aniqrog'i, antennalarning ikkinchi segmentlarida joylashgan. Jonston organi havodagi tebranishlarni analiz qiladi. Haqiqiy chivinlar (Culicidae) oilasi vakillarida u eshitish funktsiyasini bajaradi. U ham suvda, ham havo muxitida tovushlarni aniqlay oladi. Jonston organi bir nechta skolopidiyalardan iborat bo'lib, ularning asosida 1-3 ta neyron yotadi. Agar organ tovush to'lqini orqali ta’sirlansa, neyronlar signallarni to'g'ridan-to'g'ri miyaga o'tkazadi. Qizig'i shundaki, urg'ochi drozofila chivinlarida ushbu organ erkaklar qanotlarining tebranishidan keladigan maxsus tovush signallarini aniqlash xususiyatiga ega. Chivinlarning Jonston organi asosida bir necha ming nerv hujayralari bo'lib, ular antennalar asosini halqasimon o’rab turadi. Ular antennalardagi barcha tebranishlarni seish qobiliyatiga ega. Jonston organining anatomiyasini bilish, olimlarga chivin tuzoqlarini loyihalash imkonini bergan. Ushbu qurilmalar ushbu hasharotlarga xos signallarni chiqaradi, ularni o'ziga jalb qiladi va keyin ularni ichkariga so'rib oladi.

• У комаров орган слуха
• расположен на усиках

•