2-Mavzu: Zamonaviy kompyuterlar va ularning arxitekturasi. Reja

Kompakt disk bilan ishlash: ma’lumot yozish, ko’chirish, ochish
Kompakt disk disketaga nisbatan ancha ko’proq ma’lumot saqlash imkoniga ega. Masalan, disketaning hajmi 1,44 MB bo’lsa, kompakt diskning hajmi 650 yoki 700 Mb ni tashkil etadi, ya’ni unga taxminan 500 marta ko’proq ma’lumot yoziladi.

K ompakt diskdagi ma’lumotlarni o’qish uchun kompyuterga maxsus qurilma – CD ROM (Compact Disk Read Only Memory)Drive o’rnatilgan bo’lishi kerak.

K
1.23-расм. CD ва DVDдисклар
ompakt diskdagi ma’lumotlarni o’qish uchun kompakt diskni qurilmaga o’rnatish kerak. Buning uchun CD ROM qurilmasining OpenG’Eject tugmasini bosib, loto kochilganidan keyin, unga diskni o’rnatib, Open G’Eject tugmasini takroran bosish zarur. Natijada disk aylanib, undagi ma’lumotlarni o’qish jarayoni boshlanadi. Windows operatsion sistemasida o’rnatilgan diskdagi ma’lumotlar turini aniqlash amalga oshiriladi va u aniqlanganidan keyin biror bir amalni bajarish taklif etiladi:

Taklif oynasining mazmuni o’rnatilgan dasturlar va disk mazmuniga bog’liq bo’ladi.

Diskda audio va video ma’lumotlar mavjud bo’lsa, ularni biror dasturda ochish, rasm bo’lsa, ko’chirish yoki chop etish taklif qilinadi.

Diskdagi ma’lumotlarni ko’chirish xuddi disketadan ko’chirishdek amalga oshiriladi.

Diskka ma’lumot yozish uchun kompyuterga maxsus qurilma – CD Writer o’rnatilgan bo’lishi kerak. Bunday qurilmada ma’lumotlarni maxsus turdagi disklarga yozish mumkin – CD-R (Recor dable – bir marta yozib, cheksiz o’qish mumkin) va CD-RW (Rew ritable – bir necha marotaba yozish va o’chirish mumkin).

Kompakt diskka ma’lumot yozishni Windows XP operatsion sistemasi vositalari yordamida amalga oshirish mumkin. Lekin disk yozish, nusxasini ko’chirish, o’chirish va yangilash masalalarini mukammal darajada bajarish uchun maxsus dasturlardan foydalanish tavsiya qilinadi, masalan Ahead Nero Burning ROMdasturidan.

Oxirgi yillarda CD texnologiyasi o’rniga yangi – DVD (Digital Versatile Disk – raqamli hajmi katta disk) texnologiyasi keng tarqalib ommalashib bormoqda. Dastlabki DVD disklarga yuqori sifatli video ma’lumotlar yozilgan bo’lib, tasvir va ovoz sifati ko’rsatkichlari sezilarli darajada yuqori bo’lgan. Keyinchalik ulardan nafaqat video, balki boshqa ma’lumotlarni (data) ham yozishda foydalanilmoqda.

Shaxsiy kompyuterda DVD disklarni ochish uchun unga DVD ROM qurilmasi o’rnatilgan bo’lishi kerak. DVD ROM qurilmasi nafaqat DVD, balki CD disklarni ham ochish imkoniyatini yaratadi. Hozirgi kunda DVD disklarni o’qishning maksimal tezligi 16 karrani tashkil etadi, ya’ni 13805 KbG’sek*16 q22080 Kbit G’sek, CD disklarni o’qishning maksimal tezligiesa 52 karrani tashkil etadi, ya’ni 150 KbitG’sek*52q7800 KbitG’sek. Bundan tashqari DVD disklarni hajmi ancha kattaroq, chunki ulardagi ma’lumot yoziladigan maxsus joy “pit”lar o’lchamlari kichkinaroq va zichroq joylashgan. Natijada DVD diskning hajmi kamida 4.7 Gb tashkil etadi.

O’lchamlari	CD-ROM	DVD-ROM
Diametr	120 mm	120 mm
Kengligi	1,2 mm	1,2 mm(0,6 mmqatlam)
Oraliqmasofasi	1,6 mkm	0,74 mkm
To’lqinuzunligi	780 nminfraqizil	640 nmqizil
Hajmi	700 Mb	4,7 Gb
Qatlamlarsoni	1	1, 2, 4

DVD disklarningh ajmi ularning turiga bog’liq bo’ladi:

Bir tomonlama bitta qatlamli DVD disk	4,7 Gb
Bir tomonlama ikkita qatlamli DVD disk	8,5 Gb
Ikki tomonlama har tomonida bittadan qatlamga ega DVD disk	9,4 Gb
Ikki tomonlama har tomonida ikki tadanqatlamga ega DVD disk	17 Gb

D VD disklariga ma’lumot yozish uchun maxsus disklar (DVD-R, DVDQR, DVDQRW, DVD-RW, DVD DL) va DVD Writer qurilmasidan foydalanish kerak bo’ladi.

O’zbekiston bozorida CD va DVD qurilmalardan quyidagi firmalar mahsuloti keng tarqalgan: ASUS, LG, Samsung, Benq, Nec, Pioneer, BTC, Teac, Liteon, Toshiba va xokazo.