2-mavzu. Xodimning professional kompetentligini baholash texnologiyasi ishining tuzilishi va prinsiplari

Buyuk Britaniyada «kalit kompetensiyalari» deb yuritiladigan sistema aktiv kullanilmokda. Kalit kompetensiyalari bu muxim maxsus kompetensiyalar bklib, ular kundalik xayotdaeki professional tayergarlikni utaetganda kullaniladi.

Kalit kompetensiyalari 3 ta funksiyani bajaradi:

1. 
   Ular talabalarning ta’lim olishga yerdam beradi.
   
2. 
   Xodimlar ishga kabul kiluvchilarning talablariga ixchamlik bilan javob berish imkonini beradi.
   
3. 
   Xaetlarida muvoffakiyatli bulishlariga yerdam beradi. Kuyidagi asosiy kompeteknsiyalarni ajratishadi:
   

1. 
   Rakamlar orkali oshiriladigan kompetensiyalar-rakamli ma’lumotlarni yeritish, xisoblarni utkazish, yakuniy xulosalarni takdim etish kobiliyati
   
2. 
   Kommunikatsiya- ma’lumotlarni tinglash, ukish,ezish va kabul kila olish kobiliyati
   
3. 
   Informasion texnologiya-olingan ma’lumotlarni turli obrazda takdim etish, masalan , tekst, rakam, diagramma sifatida.
   
4. 
   Mustakil ta’lim va mustakil prezintatsiya-xodimoarni boshqarish, karerani rivojlantirish va ta’lim olish kobiliyati
   
5. 
   Insonlar bilan ishlash- kollektivda umumiy maksadlarni kuzlagan xolda faoliyatni rejalashtirish va amalga oshirishda insonlar bilan ishla olish kobiliyati.
   

Kalit kompetensiyalari faoliyat mobaynida rivojlanadi, masalan, lavozim majburiyatlarini bajarishda professional tayergarlik programmalarini utishda, ta’limning turli xil shakllarini egallashda rivojlanadi.

Mashxur ingliz psoxologi Dj.Raven nazariy kompetentlik modelini va shu bilan birga uni baxolashda yangi yunalishlarni taklif etgan.Ravenning fikriga kura, kompetensiya bu anik bir vazifani samarali bajarish uchun talab kilinadigan tor doiraviy maxsus bilimlar, fikrlash yullarini kamrab oluvchi maxsus kobioiyat xamda uzining xarakatlari uchun javobgarlikni xis etishdir.

Ravenning «yukori kompetensiyalar» deb nomlanuvchi kompetensiyalar tugrisida suz yuritadi. Yukori kompetensiyalar insonlarda yukori tashabbuskorlik kibiliyatini, uz maksadlariga erishish uchun insonlar faoliyatini tashkillashtirish bilan bog‘liq bulgan tashabusskorlik kobiliyati, uz xaraktlarining sotsial okibatlarini va amal kilishni talab kiladi.

Ravenning karashlariga muvofik, kompetentlikning tabiati shundan iboratki,bunda inson uzining faoliyatida chukur kizikish bilan karaydi va inson kiymati bilan bir butunlikda namoen buladi.Komponentlikni baxolashda 2 boskichli model mavjud:

Avvalambor inson nima bilan shugulanmokchi ekaniligi aniklanadi keyin esa mazkur faoliyatda ular kaysi kompetentlik komponentlarini kursatishi aniklanadi.

Raven ilgari surgan kompetentlik modeli kompetentlik soxalaridan iborat bulgan uziga xos «xarita»ni ifodaydi, ular motivatsiyalik,irodalik va natijalilik komponentlaridan iboratdir.

J.Leboter «kompetensiya injeniriyasi» deb nomlangan nazariyani ishlab chiqdi va sistemlashtirdi.Leboterga muvofik, kompetensiya bilimlarning yigindisi,ko‘nikma, kobiliyat,oldingi va yangi tajribalarning biron bir faoliyatda kullanilishi kuzatiladi.

Yevropa ta’lim fondining glossariysida bu terminga umumiy mazmun berilgan:

Prime glossariysi xam shunga uxshash tushuntirish berib o’tadi:

Kompetentlik-biron bir ishni samarali qila olish qobiliyati, ma’lum bir kasbda qullaniladigan standartlar buyicha bajara olish qobiliyati.

«Yevropadagi urta ta’lim»proekti doirasida tuzilgan mundarijasida (spisk) kursatilgan kalit kompetensiyalarini kurib chikamiz: