2-мавзу. Симуляцион ўқитишнинг моҳияти, турлари ва уларнинг таълим жараёнида қўлланилиши Режа

Симуляцион таълимнинг принциплари
1. Амлиёт дарсларида максимал даражада реал вазиятни яратиш учун симуляцион таълим принципларини амалга ошириш.
2. Амалдаги профессионал дастурларга қўшимчасимуляцион таълимни интеграциялаш.
3.Симуляцион таълимнинг турли шаклларини узлуксиз профессионал таълимга татбиқ этиш.
Симуляцион таълимни алоҳида махсус тайёргарликдан ўтган педагог –ўқитувчилар олиб бориши мақсакдга мувофиқдир. Улар амалиётдаги мутахассислар билан ҳамкорликда турли хил вазиятларучунсценарийлар ишлаб чиқиш, методик ишларни ташкил қилиш, инженер-техник ходимлар билан ўқув воситалари билан ишлаш жараёнида техника хавфсизлик қоидаларини таъминлаш қоидаларига амал қилишлари лозим. Мақсад - имитацион фаолиятни реал ҳолатга максимал даражада яқинлаштиришдан иборат.
Симуляцион таълимнинг принциплари (тамойиллари):
-Симуляцион таълимни амалдаги профессионал таълимнинг барча даражалари билан интеграциялаш (уйғунлаштириш);
-Амалий фаолиятни бошлашдан аввал симуляцион таълимда ўрганиб тажриба орттириш талаб этиладиган амалий машқлар руйхатини шакллантириб қонунийлаштириш;
-Қонунийлик мазкур йўналиш ривожланиб бориши билан такомил лаштириб борилиши мақсадида эгилувчан(мослашувчан) бўлиши;
-Симуляцион таълим якунида ўзининг мутахассислиги бўйича етарли компетенцияга эга бўлганлиги тўғрисида хулоса қилишга асос бўладиган махсус синов (аттестация) натижалари асосида асосий фаолиятга киришишга рухсат бериш;
-Симуляцион таълимда баҳолаш тартибининг ягона тизимда амалга оширилиши;
-Симуляционтаълимиштирокчиларинигфаоллиги мониторингини олиб бориш.

2.3.Симуляцион ўқитиш марказлари, жиҳозлар ва кадрлар.
Симуляцион таълимнинг принциплари
1. Амлиёт дарсларида максимал даражада реал вазиятни яратиш учун симуляцион таълим принципларини амалга ошириш.
2. Амалдаги профессионал дастурларга қўшимчасимуляцион таълимни интеграциялаш.
3.Симуляцион таълимнинг турли шаклларини узлуксиз профессионал таълимга татбиқ этиш.
Симуляцион таълимни алоҳида махсус тайёргарликдан ўтган педагог –ўқитувчилар олиб бориши мақсакдга мувофиқдир. Улар амалиётдаги мутахассислар билан ҳамкорликда турли хил вазиятларучунсценарийлар ишлаб чиқиш, методик ишларни ташкил қилиш, инженер-техник ходимлар билан ўқув воситалари билан ишлаш жараёнида техника хавфсизлик қоидаларини таъминлаш қоидаларига амал қилишлари лозим. Мақсад - имитацион фаолиятни реал ҳолатга максимал даражада яқинлаштиришдан иборат.
Симуляцион таълимнинг принциплари (тамойиллари):
-Симуляцион таълимн иамалдаги профессионал таълимнинг барча даражалари билан интеграциялаш (уйғунлаштириш);
-Амалий фаолиятни бошлашдан аввал симуляцион таълимда ўрганиб тажриба орттириш талаб этиладиган амалий машқлар руйхатини шакллантириб қонунийлаштириш;
-Қонунийлик мазкур йўналиш ривожланиб бориши билан такомил лаштириб борилиши мақсадида эгилувчан(мослашувчан) бўлиши;
-Симуляцион таълим якунида ўзининг мутахассислиги бўйича етарли компетенцияга эга бўлганлиги тўғрисида хулоса қилишга асос бўладиган махсус синов (аттестация) натижалари асосида асосий фаолиятга киришишга рухсат бериш;
-Симуляцион таълимда баҳолаш тартибининг ягона тизимда амалга оширилиши;
-Симуляционтаълимиштирокчиларинигфаоллиги мониторингини олиб бориш.
Симуляцион профессионал таълимда ўқув соатлари шундай тақсимлаш лозимки,ўқувчининг назарий тайёргарлик билан амалий фаолиятни амалга ошириш бир-бирига узвий боғлиқлиги таъминланади. Бу жараён оддийдан мураккабга ва амалиёт базасигача кўп босқичли кўникмалар хосил қилиш жараёнини ўз ичига олади.
Симуляцион таълим ўқувчиларнинг амалий кўникмаларни шакллантириш ва қийин шароитлардан чиқиб кетишни режалаштириш мақсадига қаратилган. Бунда ҳар бир касбнинг мавзулар кетма-кетлигига қараб кўникмалар руйхати тузилади ва уларни ўқитиш учун вақт меъёрлари ишлаб чиқилади. Кўникмалар руйхати илм-фан ва тараққиёт ривожига қараб ўзгариб боради. Ҳар бир касб бўйича педагог назорати остида амалийкўникмалар руйхати асосида профессионал компетенцияни шакллантириш учун сарфланган вақт битта модул хисобланади. Кунлик ўтиладиган модуллар учун вақт белгиланади.
Симуляцион ўқитишда стандарт ўқув модулини ёки стандарт иммитицон модулини таълим жараёнига киритиш ва ҳар бири якуний натижага қаратилган бўлиши ва назорат қилиниши тақазо этилади. Шу модулга ажратилган вақт оралиғида амалий кўникма ва конпентинцаялар рўйхатини шакиллантириш. Бу модулларини тренинг ёки бошқа шакилларда ўтказиш мумкин.
Бу модуллар фақат амалий бўлиб, қуйидаги тузилмага эга бўлиши мумкин:
1. Тайёргарлик даражасини текширувчи кириш назорати, инструктаж (йўриқнома бериш), мақсад ва вазифаларни белгилаш (бутун вақтнинг 20%).
2. Ўқув вазифасини бажариш.
3. Дебрифинг бажарилганлигини тахлил этиш.
4. Якуний бажариш (бутун вақтнинг 10%).
Симуляцион ўқитишда вертуал теренажорлар, симуляцион робортлар, турли ҳил ишбилармонлик ўйинлари, муоммоларни ечишга қаратилган амалий машғулотлар ва бошқалардан унумли фойдаланилади. Симуляцион ўқитишда таълим олувчининг жавобгарлигига катта урғу берилади.
Симуляцион ўқитишда фаолият натижасини баҳолашнинг ягона тизими муҳум рол ўйнайди. Демак сифатли баҳолаш учун мезонларни ишлаб чиқиш ва амалда қўллаш механизими яратилиши зарур, асосига малака талабларини олиш мумкин. Масалан:

• 
  Ҳолатни баҳолаш бўйича қаратилган харакатлар,
  
• 
  Баъзи функцияларни таъминлашга қаратилган ҳаракатлар
  
• 
  Хавсизликни таъминлашга қаратилган ҳаракатлар
  
• 
  Ўзаро ҳамкорликка қаратилган ҳаракатлар ва ҳаказо.
  

Таълим олувчилар томонидан йўл қўйилиши мумкин бўлган ҳатоларни олдиндан муҳокама қилиш мақсадга мувофиқдир.
Таълим берувчи симуляцион ўқитишда тафаккур қилишга турли ечимларни топишга диққатни қаратиш лозим.
Дебрифинг- вазифани бажаргандан кейинги муҳокама, ижобий салбий ҳолатни таҳлил этиш, эгалланган тажрибани муҳокама қилиш.
Бу фаолият қайтар алоқани таъминлайди эгалланган кўникмаларни мустаҳкамлайди, таълим олувчиларда рефлексив тафаккурни равожлантиради. Дебрифинг маълум тузилмага эга бўлиши мумкин ва таълим берувчи ўзаро ишончга асосланиб, таҳлил қилиши хато ва камчиликларни хафа бўладиган даражада кўрсатмаслик, тингловчиларни диққат билан эшитиши саволлар ёки йўриқномалар билан тузатиши, очиқ саволлардан унумли фойдаланиши мумкин. Масалан : “Агарда сиз ана шундай вазиятга яна тушиб қолганингизда қандай самарали харакатларни амалга оширган бўлар эдингиз”, “ушбу холлатда қандай ҳаракат қилишлигини тушундингиз-?”, “Бўлажак касбий фаолиятингизда эгалланган ушбу дажрибани қандай қўллаган бўлар эдингиз” ва ҳаказо.
Дибрифинг босқичлари:
Пребрифинг таълим олувчиларни бир-бирини яхши кўриши ва яхши эшитиши учун қулай жойлаштириш, мухокаманинг мақсадини ва жараёнини тушунтириш.
Эмоционал басқич: Таълим олувчилар ўзининг таъссуротлари билан бўлишиши.
Идрок қилиш босқичи видео тасмага олинган жараённи таҳлил этиш.
ЯКУНИЙ БОСҚИЧ: олинган тажрибани умумлаштириш, малака ва кўникмаларни таҳлил этиш.
Симуляцион таълимни мулкчиликни турли хил шаклларида қўллаш мумкин. Симуляцион таълим дастури, мазкур касб тайёргариги дастури билан уйғунлашган бўлиши лозим. Бунда таълимнинг барча шакллари (маъруза, онлайн-маълумотлар, мустақил ишлаш, оддий симуляцион дарслар) қўлланилиши мумкин. Ишчи дастурда қайси мавзуларбўйичаамалий машғулотларда имитацион модуллар ўтилиши белгиланган бўлиши керак. Имитацион жиҳозлар амалий топшириқларни бажариш учун тўлиқ мос келиши керак.
Амалий машғулотда амалий кўникмаларга ўргатиш жараёни бир неча босқични ўз ичига олади: