2-Mavzu: Shaharni funksional hududlarga ajratish. Shahar hududi balansini hisoblash

Shaharni funksional rejalashtirish tarkibi

Shaharning rejaviy strukturasi - bu shahar hududi elementlarining o‘zaro bog‘liq ravishdagi uyg‘un tizimidir. U shahar bosh rejasining loyihasini va uning ko‘cha tarmog‘ini chizmasini tuzish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Bu shaharning asosidir.

Agar funksional mintaqalash, avvalambor shaharning turli qismlarini foydalanish tavsifidagi va makonni tashkil etishdagi farqlarini aks ettirsa, rejaviy struktura shahar organizmini turli qismlarining (elementlarining) bog‘liqlik birligini tavsiflaydi.

Transport infrastrukturasi e’tiborini faqatgina rejaviy strukturaga qaratmay, balki uning keyingi rivojini oldindan belgilab beradi. Transport infrastukturasining konfiguratsiyasi shahar joylarining yuqoriroq sur’at bilan o‘zlashtirilishiga moyil bo‘lgan uchastkalarini rejalashda mahkamlanadi. Ular birgalikda nisbatan o‘zgarmas, vaqt mobaynida barqaror bo‘lgan, «karkas» atamasini qo‘llagan, shahar fazoviy-rejaviy tashkillashtirishning asosini tashkil etadi.

Funksional mintaqalash sxemasi va o‘zlashtirish bo‘yicha hududning darajalarga ajratish (strukturali karkas ajratish) ikkita bir birini to‘ldiruvchi shahar rejasini modelidir.

Sekinroq sur’atda o‘zlashtirilgan, shahar kommunikatsiya tizimiga kamroq darajada qo‘yilgan hudud karkasini «to‘ldirish» o‘zining fazoviy tashkillashtirilishi bo‘yicha «barqarorligi» kamroqdir. Bu hudud struktura bo‘yicha karkasga bo‘y so‘ndirilgan va nisbatan yakkalangan rejaviy birlik yig‘indisi kabi tassavur etish mumkin.

Kichik va o‘rta shaharlarda bunday birliklar, odatda, funksional mintaqalashning: turar joy mintaqalari, savdo-sotiq mintaqalari, ishlab chiqarish rayonlari, dam olish mintaqalari-asosiy elementlari to‘g‘ri keladi. Kattaroq o‘lchamli shgaharlarda murakkabroq struktura-ierarxin tashkillashtirilgan rejalashtiruv hosila tarkibiga turar joy va ishlab chiqarish rayonlari yoki mintaqalari, dam olish mintaqalari va boshqalar kiradigan aholisi 100-500 ming odamdan iborat majmui rejalashtirilgan rayon hisgoblanadi. Millioner shaharlarda rejalashtiruv rayonlari yirikroq rejaviy hosilalarga-aholisi 1 mln kishi bo‘lgan rejaviy mintaqalarga guruhlanishi mumkin. Har bir mintaqaning tarkibiga, o‘z navbatida bir necha turar joy rayonlari va ishlab chiqarish mintaqalarini o‘z ichiga oluvchi ikki-uch rejalashtiruv rayoni kiradi.