2-Mavzu: Shaharni funksional hududlarga ajratish. Shahar hududi balansini hisoblash

Shaharni funksional rejalashtirish tarkibi

Shaharlar - ijtimoiy-iqtisodiy funksiyasiga asosiy qismi noagrar faoliyat bilan - san’at, fan, madaniyat, xizmat ko‘rsatish va boshqaruv sohalarida shug‘ullanuvchi aholining yuqori zichlikka ega bo‘lgan, yirik aholi yashash punktidir.

Yo‘ldosh-shaharlar, yirik shaharlar atrofida 30-60 km masofada joylashadi. Ularning yordamida aholisi zich shaharlarning zichligi kamaytiriladi, ularga turar-joy rayonlari va ayrim sanoat korxonalari joylashtiriladi, ilmiy markazlar va oliy o‘quv yurtlari ham joylashishi mumkin. Ulardagi joylashuvning asosiy sharti shahar bilan yaxshi transport aloqasi bo‘lishi lozim.

Shaharlar joylashuvning barcha turlari orasida suv o‘tkazgich, oqava suvlar, energo-ta’minot, yo‘llar va obodonlashtirishning boshqa turlari bo‘yicha kapital sarflar va ekspluatatsiya chiqimlarining tejamliroq turi ekanligi bilan yetakchilik ahamiyatiga ega.

Shaharlar turli belgilar bo‘yicha turkumlanadi:

1. 
   Aholisi soniga ko‘ra:
   

Juda yirik - 1 mln. kishidan ko‘proq

Yirik – 250 ming – 1 mln. kishigacha

Katta – 100 ming – 250 ming kishigacha

O‘rtacha – 50 mingdan – 100 ming kishigacha

Kichik – 50 mingdan kamroq.

2. 
   Ma’muriy ahamiyatga ko‘ra:
   

Poytaxt

Respublika markazlari

Viloyat markazi

O‘lka markazi.

3. 
   Xalq xo‘jaligi yo‘nalishi bo‘yicha:
   

Transport

Sanoat

Kurort

Tarixiy

Ko‘p funksiyali.

4. 
   Tabiiy sharoitlar bo‘yicha.
   
5. 
   O‘sish shiddati bo‘yicha:
   

Tez o‘suvchi

Taraqqiyoti chegaralangan

Muqumlangan.

Aholisi kamayish bosqichidagi.