2-mavzu: Pul nazariyalari to`g’risida umumiy tushuncha

2-mavzu: Pul nazariyalari

1. 
   Pul nazariyalari to`g’risida umumiy tushuncha.
   
2. 
   Pul nazariyalarining kelib chiqishi, turlari va namoyondalari. Pulning metallik nazariyasi. Pulning nominallik nazariyasi va uning manbalari.Pulning miqdoriy nazariyasi, monetarizm.
   
3. 
   Pulga keynsian, nokeynsian va boshqa qarashlar. Pul nazariyasining yangicha talqin qilinishi.
   

1. Pul nazariyalari to`g’risida umumiy tushuncha

Pul nazariyalari pul tabiati va pulning ishlab chiqarishni shakllantirishga ta`siri haqidagi nazariyalardir. Bu nazariyalar kapitalistik ishlab chiqarish usuligacha bo`lgan davrda vujudga keldi. Kapitalistik ishlab chiqarish usuli davrida, pultovar munosabatlari xo`jalik sohasining hamma tarmoqlarini qamrab olgan davrdagina pul nazariyasi keng tarqaldi.

Pul va uning sotib olish quvvati orasidagi munosabat pul nazariyalarining markaziy masalalaridan biri bo`lib kelgan. Xullas, iqtisodchilarning pulning mohiyati, uning funktsiyalari va pul muomalasiga bo`lgan qarashlari pul nazariyalarini keltirib chiqardi.

Ilk tarixiy pul nazariyalari sifatida nominallik va metallik nazariyalarni keltirish mumkin. Kapitalizm taraqqiyoti bilan birga bu nazariyalar ham o`zgarib yangi, miqdoriy nazariyaning paydo bo`lishiga asos bo`ldi.

Hozirgi kunda monetarizm va iqtisodiyotni pulkredit munosabatlari orqali tartiblashtirish nazariyalari ham mavjud. Ammo eng asosiy pul nazariyalari sifatida metall, nominal va miqdoriy pul nazariyalari tadqiqot qilib kelinmoqda.

Pul nazariyalarining kelib chiqishiga asosiy sabab ishlab chiqarishning taraqqiy etishi va pul muomalasining taraqqiyotdan ma`lum darajada oqsashini oldini olish va uni rivojlantirish masalasi hisoblanadi.

Qo`l mehnatidan manifakturaga, manifakturadan sanoat ishlab chiqarishiga o`tilishi bilan xalq xo`jaligida mehnatning integratsiyalashuvi ham kuchaydi. Buning natijasida xo`jalik yurituvchi sub`ektlar orasidagi pullik munosabatlar ham murakkablasha boshladi. Feodalizmgacha bo`lgan naqd pullik munosabatlar bu davr talablariga javob bera olmay qoldi. Buni biz evropadagi XV asrdagi «pul tanqisligidan» dan ko`rishimiz mumkin. Xuddi shu davrdan boshlab pul nazariyalari to`g’risidagi ilk fikrlar yuzaga keldi. Bu nazariyalarning o`sha davrdagi muammolarni echishda o`rni beqiyos bo`ldi. Ilk bor vujudga kelgan pul nazariyalari bu metallik va nominallik pul nazariyalari hisoblanadi. Quyida biz pul nazariyalarining ba`zi birlariga qisqacha ta`rif berib o`tamiz.