2-mavzu. O’zgarmas tok chiziqli elektr zanjirlari Reja: O’zgarmas tok ta’rifi, elementlari, iste’molchilarini turlari

1 
element toki birinchi va ikkinchi kontur toklari ning 
ayirmasiga teng. Xuddi shuningdek R
2 
qarshilikdan o’tayotgan I
2 
tok ham mos 
kontur toklarining ayirmasiga teng: 
I
1 
 = 
I
I
- I
II
va I
2 
 = 
I
II
- I
III
 
2.3. Elektr zanjirlari va ularni xisoblash usullari. 
Elektr energiya manbai, elektr iste’molchilari va ulovchi simlardan tuzilgan 
zanjir 
elektr zanjiri
deyiladi. Elektr zanjiri asosiy elementlariga EYUKmanbaasi, 
energiya iste’molchilari va elektr energiyani etkazuvchi simlar kiradi. Elektr 
zanjirlari tarkibiga nazorat va boshqaruv asboblari, shuningdek o’zgarti-ruvchi 
qurilmalar (transformator, to’g’rilagich va boshqalar) xam kiradi. Elektr zanjirlari 
tarmoqlanmagan va tarmoqlangan bo’ladi. 
I
I 
R
R
I

---

2.7-Rasm. Oddiy elektr zanjiri (a) va prinsipial sxemasi (b) manba, 
istemolchi,
kalit, ampermetr, ulovchi simlar. 
Tarmoqlangan zanjirlar bir necha parallel shaxobchalardan tashkil topgan 
bo’ladi. Elektr zanjiri qanday tok turiga mo’ljallanganligiga qarab u “o’zgarmas tok 
zanjiri”, “o’zgaruvchan tok zanjiri” deb ataladi.
Om qonuni
elektr zanjiriga oid asosiy qonun bo’lib, zanjirdagi tok va 
kuchlanishni o’zaro qanday nisbatda bog’langanligini ifodalaydi.
r
R
U
I
+
=
Kirxgof qonunlaridan
murakkab elektr zanjirlarini xisoblash va ularnielektr 
xolatlarini to’la aniqlash uchun foydalaniladi. 
 
2.4. Elektr zanjirlarining ish rejimlari 
Elektr tokidan foydalanish deganda tok yordamida biror qurilmani 
ishlatishga aytiladi. Elektr qurilmalaridan foydalanganimizda uning normal ishlab 
turgan holati, o’chirilgan holati va nosoz g’holatlari farqlanadi. Bunday holatlar 
elektrotexnikada elektr zanjirining nominal, salt va qisqa tutashuv rejimlari deb 
yuritiladi.