2-mavzu: O‘lkashunoslikning asosiy manbalari Reja

No`g`ayqo`rg`on — Toshkent shahridan oqib o`tgan Solorning Jo`n ariqqa quyiladigan joy atrofida o`rnashgan qishloq. Hozir shahar hududiga qo`shilib ketgan. Bu erda dastlab no`g`aylar kelib o`rnashgani uchun shunday nom olgan. O`tgan asrning boshlarida Toshkent Qo`qon xonligi tarafidan bosib olingandan keyin Toshkentga ko`chib kelgan tatarlarga joy beriladi. Qo`qon xoni Madalixon yoki Muhammadalixon (1822 — 1842 yy.), g`arbda Jo`yi tarxon (hozirgi Darhon) arig`idan sharqda to Qorasuvgacha, undan janubda Sovuq-buloqqacha, shimolda Solor arig`igacha bo`lgan erlarni tatarlarga in`om etib, oliq-soliqlardan ozod qiladi.
Obdon — Toshkent viloyati Pskent xududidagi tog`. Tojikcha — ob va don so`zlaridan olingan bo`lib, «suvxona», suv ko`p joy ma`nosini bildiradi. Suv inshooti, sardobaning kichikroq turi ham obdon (ovdan) deyiladi. O`rta Osiyo va Ozarbayjonda obdon inshootlari ko`p bo`lgan.
Pasra — (fasra). Toshkentning SHayxontahur dahasidagi mahallalardan birining nomi (shahar tashqarisidagi ekin joyi). Solor arig`ining chap sohilida CHirchiqqa ketadigan temir yo`l yonida bo`lgan kichik ekin maydoni. Ozroq ekin ekib olish pasra deyilgan. Ba`zan tomorqani ham pasra deyishadi. Qashqadaryo viloyati, YAkkabog` rayonida hdm Pasra nomli qishloq bor.
Rudak — Toshkent shahrining oltin kamari, deyarli shaharni oralab o`tuvchi Solor arig`ining eski nomi. Rud — fors-tojik tilida «katta ariq» degan so`z. Ba`zan daryo ham rud deyiladi. Bu atama eski asarlarda, jumladan «Boburnoma»da uchraydi. Rudxona so`zlari ham shu atamadan olingan. Rudxona — daryo o`zani. YA. G`. G`ulomovning ma`lumotlariga qaraganda, Xorazmda rudxona atamasi ishlatilgan. SHunday qilib, Rudak nomining birinchi qismi, ya`ni Rud «ariq» suv degan so`z, «ak» esa toponim yasovchi affiksdir. Buyuk tojik shoiri Rudakiy tug`ilgan qishloq ham shu nom bilan ataladi.
Sarog`och — (Sariog`och) — Toshkent yaqinidagi qishloq. Qozoqlar Sarmagash, ya`ni
«sariq daraxt» ham deyishadi. Sariog`och toponimi qurib, sarg`ayib borayotgan daraxt (O`simlik) nomidan kelib chiqqan.
Teyit — YUqori CHirchiq rayonidagi qishloq. Teyit so`zi qirg`iz — qipchoqlar urug`ining nomi. Andijon viloyati Xo`jaobod rayonidagi Qorateyit, Teyit, Sariteyit qishloqlarining nomi ham ana shu etnonimlar bilan bog`liqdir.
Turkman — Toshkentdagi sobiq «turkman bozori». O`zbekistonda joy nomi bilan uchraydigan etnonim. Ba`zi birovlar (V. G. Mogakova) Samarqand va Buxoro viloyatidagi turkmanlarni turkman millatiga mansub etnik guruh deb hisoblaydilar. K. SHoniyozov esa bu turkmanlar o`zlaricha mustaqil etnik guruh bo`lib, o`zbek millati tarkibiga kiradi, deb hisoblaydi.
Xonariq — Toshkent yaqinidagi To`ytepadan boshlanadigan ariq (kanal). Bu ariq o`tgan asrning 40- yillarida Qo`qon xoni Madalixon (Muhammadalixon) davrida qazilgan va xon sharafiga shunday nom berilgan.
CHotqol — CHirchiq daryosining bosh irmoqlaridan biri. Talas Olatovlaridan boshlanadi. CHotqol qadimgi fors-tojik tilida «qayin» demakdir. CHotqol daryosi bo`yida tojiklar yashaydi, shuning uchun shu nom bilan ataladi. O`simlik va hayvonlarning eski nomlari hech qanday qo`shimchasiz ham toponim shaklida uchraydi (So`kso`k, Do`lta, Qo`lon va hokazolar).