2-mavzu. Moddiy nuqta dinamikasi. Tabiatdagi kuchlari va ularning xususiyatlari

= 6,6720

10
-11
Nm
2 
/
kg
2 
Bu ta’sir gravitatsiyaviy ta’sir deb ataladi va jismlarning massalari juda katta bo’lganda 
yaqqol namoyon bo’ladi. 
Bu ifodada massalar tortishish xususiyatini belgilagani uchun ularni 
gravitatsion 
massalar
deb atashadi, ammo qiymati bo’yicha inertsion massalarga tengdir. 
Quyosh tizimidagi barcha planetalarning massalari Quyosh massasining 5 foizidan kichik 
bo’lgani uchun, uning atrofida harakat qiladilar. Quyosh bilan Er orasidagi tortishish kuchi
3,2*10
22
N, Er bilan Oy orasidagi tortishish kuchi esa 2.10
20 
N ga tengdir.
Planetalar va ularning yo’ldoshlari harakatlarini Kepler qonunlari tushuntirsa ham, ammo 
tortishish sababini tushuntirib beraolmaydi.
Kulon kuchi - 
bu ikkita 
q
1
va 
q
2
nuqtaviy zaryadlar orasidagi ta’sir etuvchi kuchdir: 
2
2
1
r
q
q
k
F

, 
(2.10)
 
k
– proportsionallik koeffitsienti, 
r
– zaryadli nuqtalar orasidagi masofa. 
Gravitatsiyaviy tortishish kuchidan farqli ravishda Kulon kuchi tortishish yoki itarish 
xususiyatlariga ega bo’lishi mumkin. 

---

Agar zaryadlar harakatlansa, Kulon qonuni aniq bajarilmaydi, chunki zaryadlar 
harakatiga bog’liq magnit maydon va uning kuchlari paydo bo’la boshlaydi. Kulon qonuni 
elektromagnit ta’sir ni uzatish mexanizmini (yaqindan yoki uzoqdan ta’sir ni) tushuntirib 
beraolmaydi. Yaqindan yoki uzoqdan ta’sir birdaniga sodir bo’ladi, ta’sir tezligi yorug’likning 
vakuumdagi tezligi bilan belgilanadi. 
M.Faradey tushuntirishiga binoan istalgan elektr zaryadining atrofida mavjud bo’lgan, 
moddaning alohida turi sifatidagi elektr maydoni elektrostatik ta’sir kuchini yuzaga keltiradi. 
Elektr maydonining kuch xarakteristikasini elektr maydon kuchlanganligi belgilaydi.