2-mavzu. Korxonaning asosiy fondlari

Bunda quyidagilar talab qilinadi:

T/r	Yil boshidagi qiymat	F kiritilgan as.fondlar qiymati	F chiqarilgan as.fondlar qiymati	F yillik o‘rtacha qiymat	Q i/ch hajmi (Y)	dx	dy	Fsan	Kyang	Kchiq	Ryxkorxkor.
1	a1	b1^m1	c1^n1		v1
2	a2	b2^m2	c2^n2		v2
3	a3	b3^m3	c3^n3		V3
4	a4	b4^m4	c4^n4		V4
5	a5	b5^m5	c5^n5		V5
6	a6	b6^m6	c6^n6		V6

Bu yerda,

a₁ – a₆ lar har bir korxonaning asosiy fondlarini yil boshidagi qiymati (ming so‘m );
b₁^m1 – b₆^m6 – har bir korxonaga yilning aniq bir m1-m6 oyida kiritilgan asosiy fondlar qiymati (ming so‘m );
c₁ⁿ¹ – c₆ⁿ⁶ – har bir korxonadan yilning aniqbir n1-n6 oyida chiqarilgan asosiy fondlar qiymati (ming so‘m );
V₁ – V₆ – har bir korxonaning yil davomida ishlab chiqarilgan­mahsuloti hajmi (ming so‘m ).
Bu ko‘rsatkichlar alohida variantlarda, aniq sonlar bilan berilgan. Berilgan mustaqil ishini yechishda, avvalo, asosiy fondlarning yillik o‘rtacha qiymatini topamiz. Har bir korxona uchun asosiy fondlarning yillik o‘rtacha qiymati quyidagi formula bilan topiladi:

F_O‘rt = F_y.b.+ F_k·m₁ – F_ch·n₁

¹²
F_o‘rt – asosiy fondlarning o‘rtacha yillik qiymati;
F_y.b. – yil boshiga qiymati (balans);
F_k – kiritilgan asosiy fondlar qiymati;
F_ch – fondlarning tugatilish, ishlab chiqarishdan chiqarilish qiymati;
m₁ – asosiy fondlarni kiritilgandan boshlab oylar soni;
n₁ – asosiy fondlarni chiqarilgandan boshlab oylar soni.
Masalan: avgustda kiritilgan bo‘lsa, avgust, sentyabr, oktyabr, noyabr, dekabr, ya’ni 5 oy ishlagan bo‘ladi. Kiritilgan oy ham hisob­lanadi.
Asosiy fondlarning yillik o‘rtacha qiymati hisoblangandan so‘ng uni “x” deb belgilaymiz. Berilgan mahsulot hajmini esa “u” deb belgilanadi.
Har bir qilingan ishlarni, ya’ni hisoblangan u ko‘rsatkichlari jadvalda yozib, uni to‘ldirib boriladi.
Jadvalning 7 va 8-ustunlaridagi dx va du ko‘rsatkichlar x va u­lar­­ning o‘rtacha farqini ifodalaydi.
Ular quyidagi topiladi:
dx = x_i – x;
dy = y_i – y
Bu yerda,
x_{i ,} y_i – har bir korxona asosiy fondlarning yillik o‘rtacha qiymati va mahsulot hajmi;
x – barcha asosiy fondlarning yillik o‘rtachalari yig‘indisining korxona soniga nisbati, ya’ni o‘rtachasi;
u – barcha korxonalar ishlab chiqargan mahsulot yig‘indisining korxona soniga nisbati
Jadvalning 9-ustunida asosiy fondlarning samaradorlik ko‘rsatkichi berilgan.
Fond samaradorligi – korxonaning yiliga bir so‘m ga to‘g‘ri keladi­gan asosiy fondlari qiymatiga chiqarilgan mahsulotning qancha so‘m lik qiymati to‘g‘ri kelishini ko‘rsatadigan ko‘rsatkich.
Uni topish formulasi quyidagicha:
F_sam = Q / F_yil.O‘rt.
Bu yerda,
Q - ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi (u);
F - yillik o‘rtacha (x);
Bu formula quyidagicha yozilishi mumkin:

F_sam =u / x _.

Endi jadvalning 10 va 11-ustunida asosiy fondlarning dinamik ko‘rsatkichlari topiladi.

Ular quyidagilar:

K_yang= F_kir / F_y.o.

F _y.o= F_y.b + F_kir – F_chiq
K_chiq= F_chiq / F_y.b.
Mustaqil ishning asosiy maqsadi korrelyatsiya koeffitsiyentini aniq­lash edi. Endi shu ishni amalga oshirish uchun, avvalo, koeffitsientni topish formulasi ko‘rib chiqiladi:



Bu yerda quyidagilarni topish zarur bo‘ladi:
(x_i – x)(y_i – y) =dx · dy
(x_i – x)² =dx²
(y_i – y)² = dy²
Ularning yig‘indisini hisoblashda quyidagi jadval to‘ldiriladi:

dx·dy	(dx)^2	(du)^2
1
2
3
4
5
6

Jadvaldan yig‘indilar topiladi va formulaga qo‘yiladi. Formuladagi 𝓇_xu – to‘g‘ri chiziqli korrelyatsiya koeffitsiyenti bo‘lib, u [0;1] oralig‘ida chiqadi. 𝓇 ning 1 ga yaqinlashish darajasi u yoki bu ko‘rinishdagi bog‘lanish turini aniqlab beradi.
VARIANT №1

T/r	Yil boshidagi qiymat	F kiritilgan asfondlar qiymati	F chiqarilgan as.fondlar qiymati	F yillik o‘rtacha qiymat	Q i/ch hajmi (Y)	dx	dy	F san	K yang	K chiq	Ryxkorxkor.
1	800	400^mart	300^avgust		1600
2	900	600^iy^u^l	500^sentabr		1800
3	700	300^may	400^noyabr		1300
4	800	300^fevral	600^dekabr		1700
5	1000	600^iyun	300^avgust		2000
6	1200	800 ^may	600^oktabr		2500

VARIANT №2

T/r	Yil boshidagi qiymat	F kiritilgan asfondlar qiymati	F chiqarilgan as.fondlar qiymati	F yillik o‘rtacha qiymat	Q i/ch hajmi (Y)	dx	dy	F san	K yang	K chiq	Ryxkorxkor.
1	810	410^mart	310^vgust		1600
2	910	610^iy^u^l	510^sentabr		1800
3	710	310^may	410^noyabr		1300
4	810	310^fevral	610^dekabr		1700
5	1010	610^iyun	310^avgust		2000
6	1210	810^may	610^oktabr		2500

VARIANT №3

T/r	Yil boshidagi qiymat	F kiritilgan asfondlar qiymati	F chiqarilgan as.fondlar qiymati	F yillik o‘rtacha qiymat	Q i/ch hajmi (Y)	dx	dy	F san	K yang	K chiq	Ryxkorxkor.
1	820	420^mart	320^av^gust		1600
2	920	620^iy^u^l	520^sentabr		1800
3	720	320^may	420^noyabr		1300
4	820	320^fevral	620^dekabr		1700
5	1020	620^iyun	320^avgust		2000
6	1220	820^may	620^oktabr		2500