2-Mavzu. Kompyuterlarni tashkil qilishning raqamli mantiqiy asoslari

Параллел шиналар

Шина	Разрядлиги	Тактли частота (MГц)	Ўтказиш қобилияти (Мбайт/с)
USB 1.0	-	-	12
USB 2.0	-	-	12/480
PCI Express 1.0	-	2500	500
PCI Express 2.0	-	5000	1000
Serial ATA	-	-	300
Serial ATA 3	-	-	600
Serial SCSI (SaS)	-	-	600
HyperTransport 3.1	-	3200	51600
DMI	-	-	2000
QPI	-	1333	25600

2-жадвал
Кетма-кет шиналар
Умумий шина конфигурияси кўплаб қурилмаларни битта шу шинага улашни ўз ичига олади. Шу билан бирга, шинага бир вақтнинг ўзида фақат иккита қурилма мурожаат қилиш ҳуқуқига эга:
маълумотларни узатувчи ва қабул қилувчи.
Ишлатилган шиналар сони ва уларни процессорлар билан боғланишини ташкил қилиши бўйича учта конфигурация мавжуд (3, 4 ва 5-расм).
3-расм. Битта шинали тизим
УВВ – киритиш-чиқариш қурилмаси; ВЗУ – ташқи сақлаш қурилмаси
3-расмда кўрсатилган конфигурация SMP ва MPP архитектуралар учун хос. У Intel, AMD процессорларида, CRAY суперкомпьютерларида, Unisys, IBM, HP ва бошқа фирмаларнинг компьютерларида қўлланилади. Кўпгина қурилмалар ўртасида маълумотларни узатишда тизимли шиналарни ортиқча юкланишида юқори тезликни олиш имкони бўлмайди.
4-расм. Икки шинали кўринишдаги тизим
3-расмда тизимли шинани юкланишни тушириш учун киритиш-чиқариш контроллерлари унга эмас, балки махсус кенгайтирилган киритиш-чиқариш шиналарига уланган. Кегайтирилган шиналар тизим шиналарига адаптерлар орқали уланади.
5-расм. Уч шинали кўринишдаги тизим
Ўз навбатида, киритиш-чиқариш шиналари адаптер орқали кенгайтирилган шинага ва ундан кейин адаптер орқали процессорга уланиши мумкин (5-расм). Бу тизим шинасини ва кенгайтирилган шиналарни юкланишини туширишга имкон беради.
4 ва 5 расмдаги конфигурациялар Intel ва AMD процессорлари чипсетларида ишлатилади.
FSB (Front – Side Bus) шинаси процессорни асосий хотира билан боғлайди. Аниқроғи, FSB ТХ контроллерини ўз ичига олган чипсетнинг шимолий кўпригига уланган. Баъзи компьютерлар процессорни иккинчи даражали ташқи кэш-хотирага улаш учун алоҳида BSB (Back- Side Bus) шинасидан фойдаланадилар.
Intel процессорлари Quad Pumped FSB шинасидан фойдаланади.
Бу 64 разрядли шина, битта тактда тўртта маълумот пакетини узатади. У частотани икки баробар оширади ва такт импульсини олдинги ва кейинги фронтлари бўйлаб маълумот пакетини узатади.
FSB хусусиятлари 3-жадвалда келтирилган.

Тактли частота, МГц	FSB шинасининг самарали частотаси, МГц	Шинанинг ўтказиш қобилияти, GB/s
100	400	3,2
133	533	4,2
166	667	5,3
200	800	6,4
266	1066	8,5

3-жадвал