2-mavzu. Iqtisodiy xavfsizlik shakllari va asosiy ko’rsatkichlar. Reja

2.2-rasm. Iqtisodiy xavfsizlik darajasi holati tahlili
Iqtisodiy xavfsizlikning quyi tahlikali chegarasi indikatorlari milliy iqtisodiyot sohalari va ularning har qaysidagi milliy manfaatlar nuqtai nazaridan turkumlanadi.
Jahon miqiyosida qabul qilingan iqtisodiy xavfsizlikning quyi tahlikali chegaralari 2.1-jadvalda keltirilgan.
Adabiyotlarda iqtisodiy xavfsizlik quyi tahlikali chegarasi indikatorlari o’z ichiga 50 ta ko’rsatkichni olgan holda quyidagicha turkumlangan²:
iqtisodiyotning barqaror rivojlanishga qodirligini ifodalovchi ko’rsatkichlar. Ushbu guruhga yalpi ichki mahsulot hajmi, sanoat ishlab chiqarish va uning tarkibi, mashinasozlik mahsulotlari hajmida yangi turdagi mahsulotlar ulushi, mudofaa va fan uchun xarajatlar ulushi, investitsiyalar, foydali qazilma boyliklarining zaxiralari bo’yicha quyi tahlikali chegarani ifodalovchi indikatorlar kiradi;
2..1-jadval
Iqtisodiy xavfsizlikning quyi tahlikali chegaralari³

Ko’rsatkichlar	Quyi tahlikali chegara
	mazmuni	Darajasi %
Asosiy kapitalga kiritilgan investitsiyalar	Yalpi ichki mahsulotga nisbatan, foiz	16
Ishsizlik darajasi	Iqtisodiy faol aholiga nisbatan, foiz	8
Monetizatsiya darajasi	Yalpi ichki mahsulotga nisbatan, foiz	25
Tashqi qarz	Yalpi ichki mahsulotga nisbatan, foiz	40
Ichki qarz	Yalpi ichki mahsulotga nisbatan, foiz	30
Tashqi qarzlar bo’yicha to’lovlar	To’lovlarning yillik eksport hajmiga nisbatan, foiz	25
Mudofaaga xarajatlar	Yalpi ichki mahsulotga nisbatan, foiz	3
Fuqarolik fanlariga xarajatlar	Yalpi ichki mahsulotga nisbatan, foiz	1,5
Innovatsion mahsulotlar	Sanoat mahsulotlari umumiy hajmiga nisbatan, foiz	15
Sanoat ishlab chiqarishda mashinasozlik va metallni qayta ishlash	Sanoat ishlab chiqarish hajidagi ulushi, foiz	25
Davlat byudjeti defitsiti	Yalpi ichki mahsulotga nisbatan, foiz	3,0
Davlat qarzini qoplash xarajatlari	Davlat byudjeti xarajatlari xajmiga nisbatan, foiz	20
Yashash minimumidan past darajada daromad oluvchi aholi	Aholi umumiy sonidagi ulushi, foiz	7,0
Aholi daromadlari bo’yicha tabaqalanishi	Detsil koeffitsienti	8,0

moliyaviy tizim barqarorligi ko’rsatkichlariga davlat byudjeti kamomadi, davlat qarzi, pul muomalasi, o’zaro hisob-kitob va soliq intizomini ifodalovchi ko’rsatkichlar kiradi;

ijtimoiy soha ko’rsatkichlari aholi daromadlari darajasi va uning mulkiy jihatdan tabaqalanishi, ishsizlik va ijtimoiy soha xarajatlari bo’yicha quyi tahlikali chegaralarni o’z ichiga oladi;
tashqi savdo va iqtisodiy faoliyat ko’rsatkichlari guruhiga mamlakat ichki istehmolida importning ulushi va milliy ishlab chiqarish hajmida eksportning ulushi bo’yicha quyi tahlikali chegaralarni ifodalovchi indikatorlar kiradi.