2-Mavzu: Inson-mashina muloqoti muammolari va ularni hal etish metodlarining evolyusiyasi. Reja



Download 0,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/5
Sana26.06.2022
Hajmi0,57 Mb.
#705547
1   2   3   4   5
Bog'liq
2-mavzu

6.
 
EKSPERT TIZIMLARNI YARATISH 
• ET larning yaratishdagi muammolar.
• ET dagi bilimlar tarkibi
• Produksion tizimlarda xulosani boshqarish
Et larning yaratishdagi muammolar va ularni ishlab chiqarish.1970-
yillardan boshlab ETlar sun'iy intellekt sohasida bosh yo'nalish bo'lib qoldi. Sun'iy 
intellektning avval ishlab chiqilgan usullari: bilimlarni tasavvur qilish, fikrlab 
xulosa chiqarish, evristik qidirish va boshqalar ETlarda o'z aksini topdi. Faqat 


ETlargina bu kuchli usullar yordamida katta iqtisodiy imkoniyatlarni yuzaga 
keltirishdi.
ETlar va ularni ishlab chiqish uchun kerak bo'ladigan ro'yxati mingdan ortiq 
tizimni o'z ichiga olgan dastur mahsulotlari 1987-yilda AQSHda nashr
etilgan.
Rivojlangan mamlakatlarda ularni ishlab chiqarish va tatbiq qilish bilan 
yuzdan ortiq firmalar mashg'uldir. 
Ammo, boshidanoq ETlarning keng tarqalishi va ishlab chiqarilishini
sekinlashtirib, murakkablashtiruvchi qiyinchiliklar yuzaga kelib chiqdi.
Ular ETlarni ishlab chiqish usullaridan kelib chiqadi.
Birinchisi, masalaning qo'yilishi bilan bog'liq bo'lgan qiyinchilik. Ko'pchilik
firmalar sun'iy intellekt usullarini to'liq o'rganilmagani holda ETlarni ishlab 
chiqarish vaqtida ularning imkoniyatini oshirib ko'rsatadilar. Foydalanuvchi 
izlanish sohasidagi ko'pgina masalalarni erkin fikrlab yecha oluvchi tizimni 
ko'rishni xohlaydi. Bundan esa, ETlarni yaratish uchun oddiy boshlang'ich 
ko'rsatmalar: «tasvirlarni qayta ishlash ETini yaratish», «bolalardagi muvozanat — 
harakat apparati kasalliklarini davolash ETini yaratish» kabilar. Ammo, awal 
ta'kidlanganidek, masala qo'yilishi qancha umumlashtirilsa, evristik qoidalarga
asoslanib yechimini topish shunchalik o'z kuchini yo'qotadi. Shuning uchun, 
boshlang'ich vaqtlarda, agar ishlab chiquvchida ma'lum bir malaka bo'lmasa, 
unchalik qiyin va oddiy algoritmik yechimi bo'lmagan masalalarni yechishga 
qaratilgan ETlarni ishlab chiqish maqsadga muvofiqdir.
Bundan tashqari, shu masalani qo'lda yechish usullari bo'lishi ham muhim
rol o'ynaydi. ETlarni ishlab chiqishda faqatgina masala shartining , «qo'l
usuli»ning bo'lishi maqsadga muvofiq, aks holda ET ni yaratish o'z ma'nosini 
yo'qotadi.
Ikkinchi va asosiysi — bu bilimlarni olishda yuzaga keladigan qiyinchilik. Bu 
qiyinchilik ekspert insonlar o'z bilimlarini ETlarga berayotganida yuzaga keladi.
Demak, Komp‘yuter tizimini o'qitish uchun, eng avvalo bu bilimlarni ma'lum 
bir ko'rinishda tizimlash-tirib, «Oq qog`ozga» tushirish kerak. Aksariyat ekspertlar
(matematiklar bundan mustasno bo'lishi mumkin) o'z bilimlarini kundalik 
hayotda yaxshi qo'llay olsalar ham ularning bir qismini tahrir qilib, tizimlashgan 
ko'rinishga keltirishga qiynaladilar. Aniqlanishicha, bilimlarni bu holatga keltirish
uchun yurist yoki mediklarga nisbatan matematik yoki
dasturlashtiruvchilarda
ko'proq uchraydigan fikr yuritishning tizimtik usuli juda yordam beradi.


Bundan tashqari, bir tomondan matematik fikrlash sohasi va bilimlarni tasavvur
qilish usullari, boshqa tomondan esa EHM imkoniyatlari, dasturlash-tirish 
tizim va tilini mukammal bilish talab etiladi.
Shunday qilib, ekspert va ekspert (Komp‘yuter ) tizimlari orasida
«dallol» vazifasini o'tovchi mutaxassislar faoliyat olib borishadi. Ular bilimlar
injenerlari (knowledge engineerik) deb, hodisaning o'zi esa bilimlar
injeneriyasi deb atala boshlandi. Rivojlangan mamlakatlarda «bilimlar injeneri»
mutaxassisligi ko'pgina oliy o'quv yurtlarida kiritilgan bo'lib, bizda esa tizim-
lashgan dasturlashtirish mutaxassisligi doirasida o'rganiladi. Ko'pgina hollarda 
ekspert va bilimlar injeneri vazifasini bir odam bajara olmaydi. Tajribalarning
ko'rsatishicha, boshlang'ich bilimlarni egallash uchun uch xil mutaxassisliklar: 
ekspert, bilimlar injeneri va ET ni ishlab chiqaruvchining umumiy harakati kerak.
Yana bir muammo — bu ETlarni yaratish uchun juda ko'p mehnat
bilimlar bazasini boshqarish vositalari, fikrlab xulosa chiqarish, foydalanuvchi 
bilan dialogli bog'lanish va boshqalar talab etilishidadir. Dastur hajmi juda kattaligi 
va dasturlash usuli xilma-xilligi tufayli, birinchi bosqichda tizimning oddiy 
murakkablashtirilmagan boshlang'ich variantini yaratish maqsadga muvofiqdir. 
Bunda foydalanuvchi uchun ET ni rejalashtirilgan imkoniyatlarini umumiy holda 
bo'lsa ham ko'rsatish, ishlab chiqaruvchi uchun tizimning kamchiliklarini yo'qotib, 
uni mukammalroq ko'rinishga keltirishga imkon yaratadi.
Bu tizimlar va ular uchun yaratilgan apparat ta'minoti yaroqsiz ekanligi e'tirof, 
kuzatuvchilar ayni vaqtdagi ET larni yaratish texnologiyasi talabga javob 
bermaydi, degan xulosaga kelishdi. Oxirgi 10 yillik ichida ET lar hozirgi vaqtdagi 
eng samarali tizimlar bilan chambarchas bog'landi. Ularni sog'liqni saqlashda, 
sug'urta qilishda, bank ishi va boshqa sohalarda qoidalarga tayangan holda 
yechimlarni topish uchun
samarali vositalar sifatida qo'llanmoqda. Hozirgi kunda 
bilimlar bazasi katta tizim ichiga joylashtirilgandir. Ular internetda qidiruv olib 
boruvchi bog'lovchi dasturlarni markazida joylashgan va foydalanuvchilar uchun 
informatsiya oqimini boshqarishga ko'maklashadi.
Bilimlar bazasidan iborat tizim rivojlanishini kuchaytirgan omillarni ko'rib 
chiqamiz: bilimlar bazasi texnologiyasi yordamida pullarni tejashni bilib olgan 
kompaniyalar ularni Komp‘yuter ekspertizasiz tasawur etib bo'lmaydigan maxsus 
biznes jarayoniga joylashtiradilar. 

Download 0,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish