Тараққиёт ва Харакатланувчи Куч
Ижтимоий х;аётда тарак,киёт (професс) ни келтириб чик,арувчи омиллар ва тамойиллар тўғрисидаги
таълимотларга нисбатан муносабатлар ўзгариб бориши бир к,атор ҳархил хусусиятли методологик
муаммоларни юзага келтиради. Бизнингча, ҳарқайси муаммо тараққиёт х,аракатлаитирувчи
кучнинг
мох^ияти ва мазмуни билан ўзвий боглик, бўлиб, унинг ижтимоий х,аётда тутган урни, BIOSфера билан
ноосфера апокаси, уларда батартиб (текис х,аракат) ва бетартиб (хаос) ҳаракатланиш эхтимоли вужудлиги
х,ак,идаги мулохазалар авж олиб бормокд Психология фанида унинг моддий асослари юзасидан мулохаза
юритилганда BIOSфера ва ноосферада ҳаракатлар батартиб амалга ошади, бунинг натижасида
конуниятлар вокелик, холат ва хрдисаларни
бевосита бошкдриб туради, яъни регуляция қилади деб
тушунтирилган. Бирок, BIOSферада ҳам, ноосферада ҳам бетартиб (хаос) ҳаракат хукм суриши
мумкинлиги хакидаги омиллар диккдт марказидан муайян даражада ўзокдашган. Натижада объектив ва
субъектов сабаблар окцбатини келтириб чикдриши тан олиниб, окибат сабабининг (сабабийликнинг)
юксак мотиви сифатида вужудга келтириши психологиянинг тадкикот предметига датто киритилмаган.
Фазовий алок,алар нафакат стихиялар келтирилиши билан тавсифланади, балки табиатга ва инсонларга
ижобий таъсир этувчи заррачалар, моддалар, нурлар ёйиш, бойитиш имкониятига эга. Ер куррасига баъзи
бир касалликлар (инфарк, рак, инсульт ва хрказолар) тарқалишининг асосий омили ҳисобланса, иккинчи
томондан, мия, тана аъзолар таркибларига мос заррачаларнинг муайян шаклда муваккат идрок майдонига
тупланиш туфайли тез фикрлаш, кашфиёт (интуиция негизида), ижодий (креация)
илхрм вужудга келиши
мумкинлигини гипотетик тарзда изохлашга, далиллашга имкон туғилади. Худди шу ходисага асосланиб
идрок майдонига (инсон турган чекланган фазода) кириб келган заррачалар мия таркибига муганосиб
равишда "сунъий мия" ни муваккат тарзда хреил қилади. Моддий инсондаги мия билан унинг атрофидаги
"сунъий мия" ўртасида алок,а урнатилади, идрок майдони ўзаро тўташган
занжир реакциясини пайдо
қилади, натижада икки манбага асосланувчи фикрлаш жараёни ишга тушади. Иккиёкдама тўташ тафаккур
манбаларининг жадал (интенсив) хдракати туфайли билиш жараёнларининг самарадорлиги ва махсуласи
икки баробар кўпаяди. Бизнингча, худци шу фактик ходиса интуицияни моддий асоси бўлиб хизмат
кдлиши мумкин. Маълум вақт утгандан кейин идрок майдонидаги "сунъий мия" заррачалари х,авога
тарқалади, иккинчи стимулятор худди шу тариқа ўз функциясини бажариб бўлади. Мазкур х,одисаиинг
такрорланиши кашфиёт, ижодий илхрм кучайишига олиб келади, фикрлаш мах,сулдорлиги
механизми
ролини адо этади.
Стихиялар хакида ҳам манфий, хаотик хдракатларнинг маълум юналишида, муайян фазода ва
маконда муваккат хукм суриши эхтимолини далиллаш мумкин. Баъзи ўринларда фавкулоддаги ходисалар,
холатлар,
кечинмалар, омадсизликлар ёки омад кулиб бокиши каби вокеликнинг тушунтиришда
ҳамиккиёкдама стимулятор (гох, мусбат, гох манфий) таркибининг дадиллик, хаёлпаришонлик,
фрустрация, эйфория (кашфиёт кучайиши)
камраб олиши, бир томондан, инсонга қувонч туйғусини,
иккинчи томондан, омадсизлик,
бахтсизликни келтиради, Сунъий