2-mavzu: hozirgi o‘zbek lirikasining taraqqiyot tamoyillari

CHechaklar emaklab chiqa boshlaydi

Qishning bo‘ysunmagan qal’alariga.

Lolalar ochilar birdan lovullab,

Qorlarning boshpanoh o‘lkalarida –

Qip-qizil sha’n oqar yerga shovullab,

Bahorning bahodir yelkalaridan ...

BAHORNI SOG’INGANLAR BORMI?

Ko‘rib turganimizdek, bu she’rda avvalo, odamning kuchli his-hayajoni bor, ana shu hayajonni ifodalab bera olgan fikr bor, bahorni sog‘ingan shaxsning munosabati bor. Bu xususiy munosabat ayni chog‘da umumlashma xususiyatga ega. Unda ruh bor, ruhni qitiqlovchi tuyg‘u bor. Kayfiyat bor, kayfiyatni allalovchi ohang bor.
Ko‘rib turganimizdek, bu she’rda avvalo, odamning kuchli his-hayajoni bor, ana shu hayajonni ifodalab bera olgan fikr bor, bahorni sog‘ingan shaxsning munosabati bor. Bu xususiy munosabat ayni chog‘da umumlashma xususiyatga ega. Unda ruh bor, ruhni qitiqlovchi tuyg‘u bor. Kayfiyat bor, kayfiyatni allalovchi ohang bor.
!
Tuyg‘ular qarama-qarshiligi bor, manzara bor, harakat bor, mumtoz lirika an’analariga sodiqlik bor (2-misra “Devoni lug‘atit-turk”ni eslatadi), obrazlilik bor (g‘ij-g‘ij), detallar mavjud. SHe’rning qofiyalanish tartibi ohangning barqarorligini ta’minlagan (a-b-a-b).
Tuyg‘ular qarama-qarshiligi bor, manzara bor, harakat bor, mumtoz lirika an’analariga sodiqlik bor (2-misra “Devoni lug‘atit-turk”ni eslatadi), obrazlilik bor (g‘ij-g‘ij), detallar mavjud. SHe’rning qofiyalanish tartibi ohangning barqarorligini ta’minlagan (a-b-a-b).
!

SIZ BUNI BILASIZ!!! AMMO...

Lirikada ruhiy holat birinchi o‘rinda turadi. CHunki tashqi olamdagi voqea-hodisalar, narsalar ijodkorning diqqat e’tiborini tortib, qalbu shuuriga o‘rnashib qoladi, unga tinchlik bermaydi, uning hayoti va faoliyatidagi o‘y surish, mulohaza yuritish muvozanatini buzadi. “San’atkorning qalbini zabt etgan, uning oromini, huzur-halovatini buzgan ruhiy holat lirik kechinma, deb ataladi”
Lirik she’r odatda hajmining kichikligi bilan ajralib turadi. Buning sababi uning shoir (lirik qahramon) ko‘nglida oniy lahza mobaynida kechgan his-tuyg‘u, o‘y-fikrni ifodalashga yo‘naltirilganligidir. Ayni chog‘da hozirgi she’riyatda hajman birmuncha katta she’rlar ham uchraydiki, ular ko‘proq xotira lirik kechinmalar mahsulidir.
Lirik she’r o‘zining serma’noligi, fikran teranligi, his-tuyg‘u va ehtiroslarning samimiyligi, boyligi, shaklan rang-barangligi, serbo‘yoqligi, jozibadorligi, g‘oyatda musiqiyligi bilan o‘quvchiga manzur bo‘ladi. Lirika eng qadimgi adabiy tur hisoblanib, uning 20 dan ziyod janri mavjud. Keyingi yillarda jahon she’riyati tajribalaridan o‘rganish tufayli janrlar yanada ko‘paydi. Bu hozirgi o‘zbek she’riyatining boyishi va yangilanayotganidan darak beradi.