2-Мавзу: Халқаро савдонинг ривожланиш назариялари ва моделлари Режа

“Нарх олтин оқимлар” қоидасининг шарти

2.2. Мутлақ устунлик назарияси

@ «Лессе-фэр» (фр. fr. laissez-faire) — иқтисодиёт ва эркин рақобатга давлатнинг аралашмаслик сиёсати.

2.3.Нисбий устунлик назарияси

Адам Смит назариясига кўра, ишлаб чиқариш омиллари мамлакат ичкарисида тўлиқ ҳаракатчан, яъни улар юкори мутлак устунликка эга бўладиган ҳудудларга бемалол кўчиб ўта олади. Эртами кечми ишлаб чиқариш омилларининг кўчиб ўтиши натижасида бир ҳудуднинг бошқасидан устунлиги йўколиб боради ва омиллардан келадиган фойда баробарлашиб боради. Демак, ўзаро савдо тўхтаб қолиши керакдек туюлади. Бирок, Давид Рикардо мутлақ устунликлар назариясини ривожлантирди ва икки мамлакат ўртасида ўзаро савдо уларнинг ҳеч бири маълум бир товарни ишлаб чиқаришда мутлак устунликка эга бўлмаганда ҳам фойдали бўлишини кўрсатиб берди.

Мутлақ устунлик назариясидаги каби маълум бир фаразлардан келиб чиқиб, нисбий устунлик назарияси муқобил нарх ёки бошқача қилиб айтганда ўрнини қоплаш харажатлари (нархи) тушунчасидан фойдаланилади. Муқобил нарх икки товарнинг уларни ишлаб чиқаришга сарфланган иш вақти орқали ифодаланган нархларини солиштиришни акс эттиради (1 бирлик товар ишлаб чиқаришга 2 соатлик меҳнат сарфланган). Ўрнини қоплаш харажатлари маъно жиҳатидан муқобил нархга деярли мос келади, фарқи шундаки, бунда меҳнат сарфига тескари миқдорлар – вақт бирлигида ишлаб чиқарилган товар бирликлари солиштирилади (1 соат вақт бирлигида 1/5 бирлик товар ишлаб чиқарилган).

Нисбий устунлик назарияси — агар бир мамлакат бошқа мамлакат билан солиштирганда нисбатан камроқ харажатлар билан ишлаб чиқара оладиган товарларни ишлаб чиқаришга ихтисослашса уларнинг бирида ишлаб чиқариш бошқасига нисбатан мутлақ самаралироқ бўлишидан қатъий назар ўзаро савдо ҳар икки мамлакат учун фойдали бўлади.

Нисбий талаб (RD — relative demand) ва нисбий таклиф (RS — relative supply) графикларини чизиш учун I ва II мамлакатларда ишлаб чиқарилган 1-товар ва 2-товарларнинг нисбий миқдори билан уларнинг нисбий нархлари ўртасидаги боғлиқликни ўрнатиш керак.